Lembraba antonte ó tío Andrés Faneca, que a pesar de ser «tío» non tiña nada de parentela coa miña familia. Aquel veciño de meus avós de cando eu tiña nove ou dez anos, quen, nas tardes de verán, se tiña sede, metía unha botella de viño no caldeiro do pozo e baixábao a refrescar. E lémbroo tamén tirando do cabo do caldeiro, lentamente, co pito pendurado do beizo, dicíndome que o subía así de lento porque no fondo do pozo había unha anguía encantada para depurar a auga, que se espertaba podía envorcar o caldeiro. Preguntáballe como era posible iso de depurar a auga unha anguía, e explicábame que a bebía e mexaba ó mesmo tempo, e agora xa era unha anguía de noventa quilos, a un quilo por ano, e aínda había de chegar ós trescentos, e daquela habería que pescala cun anzó dos congros e o rabo dun lagarto arnal de carnada, e cando ela mordese no engado, habíase volver a rapaza que fora cando foi encantada, guapa, traballadora e amable, pero mentres estaba no corpo da anguía era o ser máis fero que existía, capaz de tragar un home enteiro se o collía por diante. E ó dicirme isto eu, asustado arredábame do peitoril e el botaba unha gargallada.
Ós rapaces gustábanos escoitar as historias do tío Andrés, pero había algún sabichón que non lle cría e aínda o poñía por tolo e mentireiro.
Pero un día envorcou o caldeiro e a botella de viño quedoulle no fondo do pozo. «Debeu tropezar co lombo da anguía», dicíame el, e eu preguntáballe se non llo bebería a becha, pero polo visto non era posible, xa que as anguías non saben sacar as rollas. E tamén me aseguraba que, se non fose por ela, aínda era capaz de baixar a recuperala; e entón eu, que era quen lle facía os recados, cando me mandaba a por tabaco, escapulíame por medo a que me pedise o favor, e el ficaba rindo a cachón.
O tío Andrés era moi animoso e optimista, e acostumaba a dicir que nada se perde se se lembra, e que a esperanza está en persistir; e tal debía ser porque un día atopeino cunha lanterna ollando o fondo do pozo, e cando lle preguntei que miraba, díxome que estaba comprobando que a anguía non aprendese a usar o sacarrollas; pero os mal pensados, que confundían fantasía con tolemia, aseguraban que botaba de menos o tinto, e aínda llo deixou caer cunha mala indirecta un veciño saudándoo: ¿Que, Andrés, ves a botella ou non?. E el, sorrindo respondeulle que xa a vía, e que cando a subise había de invitalo, que despois de tanto tempo en tan fresca adega ía ser un viñazo.
E ós tres meses, o tío Andrés conseguiu subir a botella dentro do caldeiro e abriuna con parsimonia, invitando a aquel que lle preguntara por ela. Encheu os vasos, brindaron, e ó levalo á boca cuspiuno con rabia, dicindo que estaba avinagrado. E fóronse á taberna, desculpándose, que non todo sae sempre como se desexa.
É curioso como ós nove anos me gustaba escoitar, con certo arrepío, a historia do encanto, e ós catorce xa quería coñecer á encantada, tanto, que tres máis tarde estiven tentado de baixar cun rabo de lagarto para desencantar á anguía, cando xa finara o tío Andrés e todo ficaba abandonado.
Esta semana pasei pola que foi a súa casa, onde as pas e os obreiros queren facer unha nova, e preguntei polo pozo, que os herdeiros decidiron aterrar, e entón lamentei o triste final da moza encantada, a quen xa ninguén chegará a coñecer para saber se realmente era tan guapa como nos aseguraba o vello.