O deserto e a nube

Miguel-Anxo Murado
Miguel-Anxo Murado LIBRO DE HORAS

OPINIÓN

06 sep 2014 . Actualizado a las 07:00 h.

É algo que só saben os xeólogos: todos os lugares do mundo, practicamente sen excepción, foron desertos estériles e todos os que agora son desertos foron lugares vizosos, con auga e herba. Cando un ve un deserto o que contempla é un episodio moi breve na historia do planeta. Mais, ao ser humano, que digamos que é mortal de necesidade, o deserto parécelle infinito no tempo e no espazo, un lugar sen límites. Quizais por iso atraeu sempre os profetas e os anacoretas, os fanáticos e os tolos.

Ernest Renan, no seu estudo das relixións, cría que o fanatismo, de feito, era un produto do deserto, das insolacións e as miraxes, da soidade e os horizontes de liñas rectas. «O deserto é monoteísta» escribiu. As relixións eran para el «voces do deserto», alucinacións que non estaban en realidade feitas máis que de area e de vento. Hoxe os especialistas pensan que non é así -tanto o xudaísmo, como o cristianismo e o islam naceron en cidades, entre os comerciantes-. Sen embargo, cando un percorre as inmensas soidades de area en Oriente Medio tende a darlle a razón a Renan. Agora mesmo, o deserto volve estar recorrido por fanáticos e profetas. O Estado Islámico (EI) non é senón un reino do deserto presidido por un califa que viste como un mullah do século VII pero que loce no pulso un reloxo suízo para saber a hora. Os seus camiños son os do deserto e as súas caravanas as furgonetas brancas da axuda internacional a Iraq que caeron nas súas mans. Por esas pistas que borra o vento desprázanse os seus guerreiros, nun territorio do tamaño de Gran Bretaña. Son a enésima escenificación da secuencia da barbarie: un pequeno exército de guerreiros que, simplemente porque dispoñen dunha tecnoloxía militar marxinalmente superior, son quen de conquistar un imperio. É a historia eterna de Oriente Medio. Por onde circulan as camionetas dos homes do califa en busca de presas, están as ruínas de Palmira, a gran cidade da antigüidade que durante séculos foi un obxecto de contemplación melancólica para os viaxeiros. Ese é o noso único consolo: O califato de Abu Baker al-Bagdadi non durará. O deserto é o lugar onde de verdade se cumpre o prognóstico pesimista do mércores de cinza: todo é po e todo se converte en po.

Mentres, o deserto é un protagonista secreto no penúltimo crime dos homes do EI, ese vídeo da decapitación dos dous reféns norteamericanos. Detrás dese asasinato disfrazado de ritual, asoma o espazo baleiro do deserto, como un decorado apocalíptico de O Bosco, abstracto como a morte, duro como o rigorismo dos fanáticos, que se xunta ao fondo co ceo dun azul intenso, unha promesa de redención que non se cumpre.

O terrorismo non é unha maneira de facer senón unha maneira de comunicar. Se eses vídeos nos horrorizan é sobre todo porque se subiron a Internet, que é agora a nosa conciencia colectiva ou o noso subconsciente. Aparte do crime en si, o que nos repugna é iso: que estas imaxes se inmiszan na Rede coa nosa banalidade, as fotos da familia, os vídeos de Jennifer Lawrence núa, a información diaria e as receitas de cociña? E sen embargo, guste ou non, hai que aceptar que é aí onde lles corresponde estar. A nube, como chamamos a ese espazo sen límites, abstracto, é o noso novo deserto, cheo de miraxes e visións. Tamén aí se escoitan as voces do deuses crueis e os discursos dos profetas tolos, e pola noite circulan as camionetas brancas dos fanáticos.