Só os pintores máis vangardistas lle quitan o marco ás súas obras, ou aínda pintan fóra dos límites do lenzo, na parede, negándose a acotar o espazo. Pero, por moito que as tendencias dos creadores vaia polo camiño da pura desnudez da obra, para amosala tal e como ela é, sen atributos superfluos, os feitos demóstrannos que o marco, o entorno ou o escenario dálle un valor engadido á creación artística.
A pregunta vén sendo como se aprecia mellor a arte, se é mellor unha obra de teatro no ampuloso Teatro Real de Madrid ou na sala improvisada dunha asociación cultural de presuposto mendicado. Ou dito doutra forma: ¿é mellor unha obra pola que temos que pagar un billete morado ou aquela na que nos pasan a gorra ó final?. En xeral ¿a cal se lle dá máis creto?.
Hai uns anos, no 2007, nunha céntrica estación do metro de Washington, apostouse un tipo en camiseta e vaqueiros, cunha gorra pousada no chan, sacou de violín e púxose a tocar. Non o facía mal, pero músicos así hai centos por todas partes e os transeúntes tiñan máis que facer ca parar a escoitalo. Algún podía arroxar unha moeda naquela gorra, e ata puido haber quen virou a cabeza cara el porque o son da música lle fose recoñecido, pero non se paraban. Só un neno tirou da man de súa nai para escoitalo, pero a nai impuxo a súa opinión e a súa autoridade para seguir camiño. Seguramente se houbese tres miróns fronte ó músico, a nai accedería a formar parte do escaso público durante un anaquiño. Pero o violinista pasou desapercibido a pesar de que interpretaba a Chaconne de Bach, unha das pezas máis fermosas da música para violín, e cun virtuosismo poucas veces visto e oído, e tamén a pesares de que o instrumento usado naquela interpretación era un Stradivarius. Pero o máis curioso é que, por escoitar esa mesma música e a ese mesmo intérprete con ese mesmo violín, moitos dos que por alí pasaban pagaron uns días antes arredor de cen dólares nun dos máis afamados teatros da capital americana, pois que o músico era Joshua Bell, quen está considerado como un dos mellores, senón o mellor violinista do mundo.
Aquel foi un experimento do Washington Post, para demostrar a razón que tiña o filósofo Kant, cando asegurou que para apreciar a arte e a beleza é necesario que esta ocupe o marco adecuado. E de feito non é necesario ir a USA para comprobar a sentencia do pensador alemán, pois, anque todos ficamos algunha vez escoitando un músico na rúa, a mellor opinión que demos del seguramente non foi máis aló dun «que ben o fai». E sen embargo, ¿a cantos petardos non aplaudimos nos ben iluminados teatros da nosa cidade?.
Entre esas persoas que algunha vez me impresionaron na rúa está unha rapaza de rasgos eslavos, que unha tarde me sorprendeu como integrante dun cuarteto de corda dentro dunha igrexa románica á que se accedía con invitación.
Hai uns días tamén fiquei mirando e escoitando a un teclista de expresión triste, de brancas guedellas mal peiteadas e medio encurvado por unha artrose de vello prematuro, quen me trouxo á memoria ó pianista aquel de «toca otra vez viejo perdedor», e quen me fixo lembrar algúns acordes de finais da década dos setenta. Escoiteino porque algo me sonaba, e contribuín a redondear os cinco euros no gorro que colocara non chan, diante del, cuns poucos cobres que levaba, por caridade. Logo souben que aquel home era José Manuel Portela, o teclista do grupo Mantra, que aló polo setenta e oito triunfaba nas discográficas e discotecas de todo o país, pero alí pasaba desapercibido porque non tiña a indumentaria nin estaba no marco adecuado.