María del Carmen Rey: «A vida é inxusta dende o berce: uns todo e outros nada»

Coa porta aberta a este verán que non quer entrar, teño o pracer de compartir sobremesa cunha rara avis que decidiu un día saír do seu paraíso labrego de Mazaricos -onde as súas eguas son personaxes de primeira e as súas vacas rubias galegas acoden á súa chamada brincando coma cadeliños-, para partillar connosco as súas historias de ficción, pero con moito de realidade galega. A Mari Carmen cústalle soltarse, pero a morna tarde noiesa vai conseguindo que se abra en canal para contarnos a súa transición de labrega a novelista.

?Fálanos da túa relación coa literatura.

-Gustoume ler desde pequena. No internado de Bañobre descubrín aquel tesouro de Biblioteca onde pasaba todo o tempo que podía lendo contos, vidas de santos, a Stephen King (a serie Carrie), García Márquez... Lembro que axiña me deu réditos isto de ler, porque máis dunha compañeira me pedía que lles fixese as súas redaccións; e eu aceptaba a cambio dunha goma de mascar. Ese foi o meu primeiro negocio literario. Tamén lle tirei rendemento noutros aspectos. Alí tiñamos que facer nós a limpeza e todo o traballo, e algunhas rapazas preferían limpar elas a miña parte a cambio de que eu lles contase contos. E facíao encantada, claro.

-De onde che vén a inspiración para escribir?

-Visitando un día o monte Pindo, chegoume a historia da primeira novela, Escapados. Non lera nada sobre o tema, pero pensei que alí, seguramente, tiñan sucedido moitas cousas. As historias que me contou a avoa do meu fillo sobre a Guerra Civil, mais a miña propia intuición, iluminaron o argumento: unha acción que se prolonga durante vinte e tantos anos. Tempos de grandes penurias económicas e irreconciliables antagonismos políticos que sacou o mellor e o peor do ser humano, e nos que sobreviven os personaxes asediados pola violencia, a soidade e a precariedade deste contorno do Pedregal do Pindo, abrupto, solitario e bravío, que acentúa o dramatismo da vida dos fuxidos.

-Fálame agora de Mulleres, a túa segunda proposta narrativa, tamén editada por Toxosoutos.

-Mulleres é a historia dunhas protagonistas que pode darse en calquera aldea de Galicia. Son retratos de mulleres valentes, heroínas, que levantan a voz e xamais baixan a cabeza. Hainas pobres e marxinadas. Hai tamén as que teñen traballo e viven sen apuros. E aparece tamén a muller rica. Todas elas afoutas, que se fan a si mesmas contra vento e marea, e superan o temporal das condenacións sociais e dos propios medos e dúbidas. Historias de ficción que me asaltan e que teño que escribir decontado ou as perdo. Ficción, si, pero verosímil.

-Cales son os teus autores favoritos?

-En poesía estou afeita ao formato clásico, rimado, e namorada de Miguel Hernández e Antonio Machado. Pablo Neruda gustábame como poeta, pero decepcionoume a súa biografía. En prosa encántame Umberto Eco e García Márquez. Gustaríame escribir coma el. Con Macondo ten abondo para crear mil historias máxicas. Porén, a literatura que máis leo na actualidade son as novelas de amig@s e coñecid@s, coma Rodrigo Costoya, Eli Ríos, Laura Rey, etc.

-Ser dunha aldea non é sinónimo de ser «aldeán». Como ves a vida do campo?

-Hai sempre dúas lecturas posibles: a idílica que é o punto de vista dos urbanitas, de visita ou en vacacións; e a real, que non sempre é doada. Mira, daquela traballaba 12 hectáreas de labor e atendía 12 vacas rubias galegas e 13 frisonas. Nun principio vendíase o leite e a carne. Pero cando baixou tanto o prezo do leite ata deixar de ser rendible, pasaron todas a producir carne. Falta seguridade a longo prazo, e nunca sabes, pois, tanto a Administración coma o mercado son moi variables. Hai momentos de traballo duro cos animais e na labranza. A vida é inxusta dende o berce: uns todo e outros nada, e a terra debería ser de e para quen a traballa. Hoxe unicamente cultivo unha pequena horta para autoconsumo.

-Sóbrache tempo para aburrirte?

-Inda que sinto que non encaixo nos gustos dos demais, desfruto coa miña soidade. Vivo co sentimento de que a xente de meu pensa que lles fallei, que poidan xulgarme. Pero gusto de estar coas amigas en grupo reducido, e fuxo das festas multitudinarias. Agradézolles moito a meus pais que me deran unha cultura, uns estudos, inda que me gustaría ter feito Filoloxía Galega. En todo caso, a publicación de Escapados deume pulos para saír da casa e enfrontarme ao mundo, e ocuparme con máis firmeza da educación do meu fillo. Ademais, a miña fértil imaxinación e as moitas lecturas fan que sempre estea ocupada con novas historias, e xa teño varios proxectos narrativos en marcha. E, por suposto, están os outros hobbys, como a música e o cinema: Bob Dylan, Berlanga... entre os meus favoritos.

Unha camiñante da vida (Perfil)

Nacida nos anos 60 en Lugarnovo (Mazaricos), María del Carmen Núñez empezou a escola con 5 anos acompañando o seu irmán maior. Desde sempre quería aprender. Cando por idade lle tocaba empezar, xa sabía ler. Estivo ata os 8 anos nesa escola. Mudouse logo á Escola Fogar de Bañobre, Miño, coas monxas, ata os 14 anos. Nas vacacións regresaba á casa onde traballaba coma todos os nenos daquela, axudando na labranza.

Foi á Escola Fogar porque a súa quedaba moi lonxe da casa e a mestra propúxolle a varias compañeiras iren a un internado para poder seguir cos estudos. As outras fartábanse de chorar, pero para ela foi un cambio moi positivo. Inda que botaba en falta a familia, atopábase contenta. Todo estaba moi limpo, case un luxo comparado coa aldea. Había unha biblioteca chea de libros onde ela se fartaba de ler contos, poesía, de todo. Alí colleu o hábito da lectura, que logo tería que desatender durante trinta anos.

Fixo Administrativo na Universidade Laboral da Coruña, un edificio enorme de oito plantas. Lembra que as trataban a todas por igual, e todas comían a mesma comida, pero estaban clasificadas por niveis nos pisos. Segundo o andar no que estabas, así pagabas. No primeiro os de menos recursos. Canto máis arriba, maior estrato social.

Colleu mozo, quedou embarazada, e non puido rematar os estudos. Volveu para a casa, e viviu o resto da súa vida practicamente recluída, cunha vida de eremita. Daquela era o prezo de ser nai sen casar.

Monte Pindo

Camiñante incansable, o seu lugar favorito é o monte Pindo. Alí esquece todos os problemas e recibe a visita das musas. Camiñando é cando máis se inspira.

Di que para escribir é moi anárquica, pero precisa silencio e concentración. Non podería facer nada nunha cafetería ou en calquera espazo público.

Ademais de camiñar, encántalle traballar con mimo a súa horta, onde cultiva de todo, dende as imprescindibles patacas ata ravos, ou remolachas, que coida cunha manta térmica durante o frío e húmido inverno.

Gústalle estar con amigas en grupo reducido; non gusta de festas nin eventos multitudinarios. Pero terá que irse habituando amodo, como terá que asimilar o feito de pasar de ser labrega a novelista.