Pedra, silencio e sombra

Pedra. Silencio. Sombra. Rosman as seculares pedras, agora relucentes porque lles limparon a pátina do paso dos días, dos meses, dos anos… da casa e das cortes, do cuberto e da adega dos avós. Observalas cando pasas polo Espiño subindo para a corredoira Cega. Rezan en silencio as rochas da capela do Santo Sanmartiño. Murmuran ladaíñas hipnóticas as da entrada ao adro do pequeno templo, cando te ven coller o desvío cara a Trebonzos, para visitar as viñas de Lara. Lamentas que se secase a única vimbieira que resistía viva.

Case no extremo oposto da nosa xeografía: unha marea de penas fronte a ti cando entras en Loxo de Abaixo logo de descender da serra. E pensas: hai centos de atardeceres, por aquí baixaban desde a canteira aberta na ladeira da montaña ducias de carros cargados de laxes e lousas. Aínda perduran as rodeiras gravadas nas escuras rochas sobre as que se erguen as casas da aldea. Recias construcións labregas (alboios, adegas, hórreos, muros…)… Case todo cae aquí no reino do granito. Nas noites serenas todo queda sumido nun soño mineral, agás talvez a inquietante uralita dos teitos dos edificios sen habitar. Até os cans calan cando o silencio e a sombra nocturnos abrazan as vivendas e os campos do val que atravesa o río Coroño.

Son irmáns a sombra e o silencio? Pregúntaste antes de que che distraia a aparición dun aguiacho castaño escuro que ao levantar o voo brilla nun ceo borrallento. O silencio fai visibles as imaxes da nosa imaxinación: xorden así as soleiras que protexían as portas das nosas humildes casas do Souto. Envoltos na delicada pel do silencio, rescatamos os beizos do esquecemento e entón póñense en marcha os reloxos que acompasaban os latexos dos nosos corazóns nas altas horas das noites da infancia. Lembrades compañeiros aquelas palpitacións de nenos?

 Baixo a sombra dos castiñeiros, entre a Costiña e o Outeiriño, no camiño para Loxo de Arriba, rememoras os ecos acuosos da xa sepultada corredoira da fonte. Recordas cando aparcabas a bicicleta na beira do manancial. Naqueles intres escoitabas a música da auga por entre os pelouros nas plácidas mañás dos domingos de primavera. Ficabas a uns pasos da ponte, feita de longas e ennegrecidas laxes, sobre o Río do Tronco. Ao outro lado da canle, a casiña de Antonia e Jesús era a primeira. Naquel recanto, protexido pola sombra dos salgueiros e ameneiros, tamén tiñas pensado que a pedra dominaba na aldea ancorada na pregadura da ladeira. De feito, neste silencioso recuncho, mesmo as columnas de forma cónica que sostiñan as varas das altas parras están construídas con numerosas penas ordenadas xeometricamente.

 Naqueles días, un pouco antes do asfaltado da nova estrada que xungue os dous lugares, mentres unha soidade sonora acuática envolvía o mediodía. Entre os encantos da música, evocabas as xornadas da malla dos cereais nas vosas eiras de barro seco. Nas viñetas da memoria vías fortes brazos de labregos suorentos e mulleres tocadas con sancosmeiros nas cabezas separando a palla do dourado gran, que ficaba sobre gastadas lonas estendidas sobre o po do chan. E todo iso tiña ocorrido uns cantos anos antes de que apareceran pola estrada do Bodión por vez primeira aquelas enormes máquinas que bautizachedes coma «as malladoras». Chegaban pola mañá e instalábanse debaixo do alto curral do señor Claudio. Logo baixaban os carros pola corredoira cargados cos cereais (trigo e centeo, principalmente) e en poucas horas liquidaban as colleitas de toda a aldea. A aparición deses artefactos mecánicos significou a morte dunha antiga tradición campesiña, unha actividade que arestora, de xeito nostálxico, se conserva como exhibición na festa de Ordenario ou no programa de festexos dalgunhas vilas.