O brillo do relente nos frandos do millo

Cando espertamos, xa nadaba a alborada na fresca luz verde da xeada sobre a herba, debaixo das maceiras, das que ían caendo, coma paxaros sen plumas, follas resplandecentes. Centos de anduriñas voaban no ceo sobre o val do Coroño. Facían filigranas aéreas e chiaban sen descanso nun exercicio caótico de números quebrados. Adestrábanse para o día da gran fuxida, que acontece coa data do cambio de estación, co paso do verán para o outono, xusto cando as noites e os días teñen o mesmo número de horas de escuridade e luz. A luz de setembro escintilaba nas copas das árbores. A resina crepitaba nos troncos dos piñeiros. O silencio das horas facía máis intensa a bruma do anoitecer, que descendía sobre os milleirais solitarios.

Conxélanse os cristais do tempo na mañá. É cedo. Recuperas unha frase que leras na pasada noite. Dicía así: «Só somos memoria». Poste a reflexionar. E afirmas que non acabas de aceptar a idea da memoria como única función selectiva, pero, sobre todo, selectiva dos mellores momentos vividos. E recordas que un filósofo nalgunha ocasión escribira algo semellante a isto: «As vacas (os animais) son felices porque non teñen memoria». Deste xeito, podemos dicir que ademais de evocar os mellores episodios das nosas vidas, tamén pode rememorar de forma reiterada intres non tan felices, senón todo o contrario. Mesmo é capaz de torturarnos retornando sobre nós accións das que non estamos precisamente orgullosos ou das que continuamente nos culpabilizamos e arrepentimos.

Ás veces a memoria recobra nas altas horas da noite feitos que detestamos e aborrecemos lembrar, mais ela relámbese e recréase neles, facendo que nos retorzamos na cama coma serpes atrapadas nunha bolsa, sen prender no sono.

Sen embargo, ás veces, prezados compañeiros, unha tarde luminosa, coma esta dos primeiros días de outono, sobre todo despois de varias xornadas de choiva, ás veces, dígovos, unha tarde xorde diante de nós coma un intre logrado, completo. Pensas nisto namentres a exsangüe corrente do río se esforza para abrirse paso na encalmada da ponte de Ordenario, para a que miras mentres colles mazás para as eguas que frecuentas. Nestas horas outonais, as bestas parecen como durmidas nos campos de Chans de Reis sobre a brillante herba renovada.

Secas, as follas no seu fondo silencioso, relembránche a súa complicidade co misterio que envolve as cousas. Mais, pensas que eses instantes non son máis solitarios ca este, este, aquí e agora, no que escribes a pequena crónica coa que aspiras darlle forma a unha tenrura clandestina cunha prosa que arrinca dun terreo pedestre, pedregoso, onde declinan as últimas horas da tarde entre as retortas mimosas dos outeiros dos Miñotos.

Camiñamos sós. Asombro diante do fulgor da enramada. Sombras entre os alboios das aldeas. Susurrante música dos regatos. Antes de irte para á cama, na medianoite, a memoria sorpréndeche co retorno dun escenario dun tempo moi afastado, no que se adiviñan momentos turbulentos e sombríos vividos na xuventude: en efecto, naqueles días e arestora tamén, os pichamornas sempre habitaban nos sotos da abxección. Despois, cando aínda brillaba nos frandos do millo o relente da mañá, escoitábasen os rezos e cantos que xurdían do interior do modesto templo da parroquia, con motivo das festas do Castro.

No mediodía, camiñas polas Revoltiñas, por enriba da Jurita. Nas reviravoltas do sendeiro retumbaban as voces dos avós, dos nosos devanceiros. Aquela xente sabía que as musas e os trasnos e ata as ánimas descarriadas deitábanse entre os fieitos, á beira dos regatos. Estes nosos entregos convivían con estes espíritos invisíbeis cando, nos anoiteceres dos veráns, atravesaban os piñeirais e as fragas, coas botas de ir á praia, e a legoña ao lombo, de camiño para botarlle a auga ás brañas, vixiados polos farois iluminados dos mouchos nos lindeiros do monte.