Ver e mirar cos ollos pechados

Un dilema. Es ou non es un escritor? Algunhas das persoas que gastan o seu precioso tempo lendo as modestas crónicas que se publican os domingos na edición barbancesa de La Voz de Galicia, anímannos a que editemos nun formato de libro unha colección delas. Sentímonos orgullosos e agradecidos por tal invitación, aínda que nalgunha ocasión póñome encarnado ou verde por dentro, sen que se note por fóra. Mais un responde case sempre: «Non son un escritor, polo menos no sentido estrito e fondo do termo». Dende o noso entender, non cumprimos os requisitos que serían necesarios para construír un artefacto de tal calibre.

Vexamos algunhas desas condicións. Fabricar un obxecto coma un libro non é algo doado. En primeiro lugar, para tal tarefa teriamos que ser capaces de arrincar as palabras dos seus apousentos, metelas na mochila que nos acompaña nas andainas pola ladeira da montaña e sentir que son elas as que nos empurran polas costas arriba. Compoñer un libro esixe ser capaz de debuxar cun lapis nun folio en chamas o tépedo perfume do mar, sentir que nela arde a preguiza cómplice das ondas e tamén dos bañistas que andan aos longueiróns na praia de Barraña nunha solleira mañá de xuño.

Para sermos quen de dar forma de libro aos nosos artigos, cando falásemos do río Coroño tería que soar no folio o rumor da súa corrente, a súa música. Mesmo os lectores atentos notarían como se humedece o papel e verían como se emborranchan as letras, coma o rímel dunha muller chorando polo falecemento do seu marido ou dunha filla ou fillo. Coma se estivésemos mirando uns pequenos cadros, nos que se representan a figura de dous merlos. Distinguiriamos cal deles é un obxecto artístico e cal unha simple copia ben feita. No primeiro, o paxaro parecería estar vivo, mesmo cantando na rama dun freixo, que se movería co vento. Na copia, non se apreciaría o movemento das follas. Mentres no primeiro notaríase fluír a vida, no outro todo ficaría murcho, sen alma.

Nós decatámonos disto nunha afastada visita ao Museo do Prado, onde quedamos enfeitizados diante dun cadro de José de Ribera titulado O soño de Jacob: un campesiño-pastor dorme a carón dunha árbore e debaixo dun monllo de luz que descende dun ceo azul e gris. En primeiro plano o campesiño está tendido ao longo de todo o lenzo e ten a cabeza apoiada na man esquerda. Calza unhas humildes sandalias e nas unllas leva o po do camiño, e nas das mans descansan restos da terra que labra. Pero o máis asombroso era que aquel pastor, pese a ter os ollos pechos, estábanos mirando e vendo. Sorría levemente. Foi tal o impacto en nós, que tivemos que esforzarnos para reprimir as gañas de acaricialo.

Para ser un escritor, un tería que ser capaz de plasmar nunha folla en branco a quietude que respira o adro da pequena capela da nosa aldea, esa quietude que nunca cesa, inda que pareza que todo está en movemento. Reflectir esa quietude que tanto se teme na nosa actualidade. Acollerá dentro dela algo endemoñado? Teriamos que ser quen de pórlle música á escrita e que os lectores a ouvisen, e á vez que se albiscase a harmonía que trazan no aire os xestos dun púxil que loita cun rival invisíbel. En suma, ter unha enorme capacidade de escoita, de tal xeito que, coma se fose un can, sentísemos o silencio que existe entre as notas dun acorde musical.

De feito, cando escribimos, nunca pensamos que esteamos construíndo unha historia, un relato no estrito senso convencional (trama-desenlace), e encadernalo nun formato de libro. Eso si, notamos que garabateamos sensacións, atmosferas, soños, recordos, pasaxes emocionais, paisaxes misteriosas, contos nos que nunca ocorre nada. Cavilas en todo isto mentres paseas por unha verde ladeira de A Figueira, onde unha torrenteira escavou unha canle de cor cuarzo, por onde a auga baixa coma un disparo na caída da tarde.