Lea aquí os 10 relatos premiados nos Contos de Primavera 2023

La Voz de Carballo entregará hoxe, ás 12.00 horas, no salón de actos de Conservas Calvo, os premios correspondentes á sexta edición do certame literario Contos de Primavera. Un acto que acompañarán diversas autoridades, docentes e familias, ademais da Orquestra de Corda do Conservatorio de Carballo, dirixida por Emma Urango. A continuación, os dez textos que acadaron maior puntuación logo da valoración do xurado.

Nunca te distraias cando podes afogar

[PRIMEIRO PREMIO. LUANA SUEIRO BELLO, IES EDUARDO PONDAL DE PONTECESO]

A vela ondea como unha tola por mor dos case trinta e tres nós, e a corrente non axuda demasiado. Irremediablemente, o barco xa está nun ángulo difícil, a punto de envorcar. Solto a vela, o xusto para que a embarcación non envorque, pero segue nunha inclinación que eu ben sei como acabará. Apoio o meu pé no borde e coas mans apresúrome a cambiar de lado para facer contrapeso e que o vento non faga escorar o bote. O barco estabilízase, pero o vento segue coa mesma forza. Sinceramente, cando decidín ir navegar hoxe pensei que o vento non era para tanto...

Collo o temón con forza e xiro para non chocar co Petón das Ghaivotas, que, a pesar de non verse pola alta marea, podería esnaquizarme o casco do barco, cousa que non me apetece. Víroo bruscamente cara á dereita e, en consecuencia, este diríxese á miña esquerda, cara a Illa da Estrela. Mentres, o vento ameaza con abaterme de novo. Agora mesmo, non entra nos meus plans darme un baño repentino coa auga a trece graos, así que agarro ben o cabo e centro a miña atención no meu obxectivo, a Ermida.

O ceo está xa escurecendo e co temporal é máis seguro volver á beira.

Solto un pouco a vela mentres miro as ondas que se forman no horizonte, coma se non houbese suficiente escuma polo mar xa. Pero se os meus dezaseis anos me ensinaron algo é que ao mar nada o controla ou o tranquiliza… cousa que se me esqueceu por completo mirando o horizonte. Non me fixei en que unha onda se abalanza sobre min. Neste instante manobro rápido. Cando creo que a esquivei, dá na popa desequilibrando o barco. O vento fai a súa parte e, en cuestión de segundos, a embarcación envorca, e eu con ela.

A auga mergulla a miña pel e cálame ata os ósos, sinto frío, pero tamén o cabo que me envolve o nocello. As ondas non cesan, só afunden máis o barco, abro os ollos para tentar liberar o meu pé... pero páraseme o corazón ao ver os restos dun barco afundido.

Nai 

[SEGUNDO PREMIO] Uxía Santos García (COLEXIO MANUELA RIAL MOUZO DE CEE)

A pesar de ser dos máis pobres, nós eramos os máis felices de todo Quintáns. A nosa familia estaba composta pola miña amada esposa Celtia, os meus dous pequerrechos e eu, ou polo menos así era ata que unha tarde que a miña muller viña de traballar e topou cunha panda de malnacidos no camiño. Acabaron coa súa vida por unha quentura na bragueta.

Foi o golpe máis baixo da miña vida. Agora atopábame só cos meus neniños, pobre coma unha rata e tratando de sacar á familia adiante. Unha noite cando volvín de traballar atopeime aos nenos xa en pixama, lavados e peiteados. Estrañoume moito, pois o maior tiña cinco anos e o pequeno tres, ademais estiveran sós toda a tarde. Eu non tiña cartos para pagar a alguén que os coidase. Esa vez deixeino pasar, díxenlles que moi ben por quitarlle traballo a papá, fíxenlles a cea e deiteinos, pero a cousa non rematou aí.

Os días seguintes foron igual. Eu chegaba á casa e os nenos estaban arranxados. O máis curioso era o felices que estaban, era coma se non se decataran da falla da súa nai. Comecei a preguntarlles:

—Nenos, quen vos arranxa cando papá non está?, e eles sempre me respondían alegremente:

—É mamá, mamá arránxanos cando ti non estás.

Ao principio non fixen caso, tal vez ese era o seu modo de aguantar o golpe, pero a idea de que non foran cousas de nenos perturbábame. Así que unha tarde procurei chegar bastante antes que de costume e, aterrado, entrei amodo na casa. No fondo do corredor vin a luz do baño acendida e a porta medio pechada. A medida que me achegaba, escoitaba unha bonita canción mentres un doce arrecendo invadía as miñas fosas nasais e, ao abrir, quedei perplexo. Aí estaba a miña amada Celtia peiteando aos rapaces, recén lavadiños e co pixama posto. As bágoas comezaron a escorregar polas miñas meixelas.

—Meu amor!, exclamei mentres me achegaba para abrazala. Cando a quixen tocar, as miñas mans atravesárona coma se dun reflexo se tratase e ela miroume triste.

—Ai, cariño! Fixeches mal, que agora que ti estás aquí eu non podo volver.

Tras dicir isto, Celtia fíxose po e desapareceu. Os nenos comezaron a chorar e eu abraceinos. Dende logo, non hai nada máis grande ca unha nai, e os meus pequerrechos acababan de quedar sen o que restaba da súa.

Dende aquela crin no mundo dos espíritos, pois é certo que están conectados cos vivos. Eu vivino na miña propia carne, aínda que moitos non o crean!

Antón, o da montaña

[terceiro premio] Adrián Varela Dovale (EFa fonteboa de coristanco)

Antón era un cativo de dezaseis anos que, aló polos anos 50, vivía nas montañas dos Ancares coa súa familia, os pais e sete irmáns. Malvivían co leite que lle sacaban ás vacas, a carne do porco que mataban e algún ovo que poñían as galiñas. Unha noite de inverno, arredor da lareira, Antón dixo que xa non quería pasar máis fame e que ansiaba ser mariñeiro.

Saíu ao albor na busca do mar, pisando na xeada cos zocos gastados, cun anaco de pan duro e outro de touciño envoltos nunha verza que a súa nai, entre bágoas, lle metera no peto. Camiñou día e noite ata que chegou a un monte onde había xente traballando nunha mina de volframio. Dixéronlle que era o Monte Neme. Pasou un pobo oleiro chamado Buño, onde cargaban os carros das vacas con barro para cocer cacerolas, cunhas e outros cacharros. O cativo estaba esgotado e famento e, por fin, velaí o mar! Canso, non tardou en durmir arrolado polo murmurio das ondas. Cando espertou, camiñou ata a praia e albiscou un pequeno porto con catro gamelas e uns homes arranxando redes. Antón achegouse a falar con eles, e alí dixéronlle que o lugar era un pobo da Costa da Morte chamado Malpica. Estes bos mariñeiros déronlle algo de comer e o rapaz contoulles que viña na procura dun traballo no mar. Acollérono de moi boa gana e el, como era espelido, aprendeu pronto o oficio. Gustáballe o traballo e, ademais, comía sardiñas e xurelos cantos quería. Nunca tal vira!

Pasou o tempo e «o da montaña», como o alcumaron, era moi coñecido nesa vila mariñeira. Antón medrara, convertérase nun rexo mariñeiro, coñeceu no porto a unha fermosa redeira, con ela casou e formou unha familia.

Ese mariñeiro, como outros tantos, saía a diario na súa gamela coa esperanza de encher as redes de peixe para sacar adiante aos seus.

Aquel cativo que marchou da súa aldea con dezaseis anos ten hoxe oitenta e tantos e segue indo ao porto a diario, ollar o mar cara as Sisargas e pedirlle á Costa da Morte que se porte ben cos seus mariñeiros.

Furtivos 

[cuarto premio] Icía Velasco (instituto eduardo pondal de ponteceso)

Eran as nove da mañá cando os meus amigos e eu chegamos a Beo seguindo o Camiño dos Faros, que empezaramos había unhas horas desde o porto de Malpica. O día estaba aínda escuro porque a néboa non levantaba, así que algúns tramos resultaban perigosos e estabamos nerviosos. Chegando ao castro vimos un fume denso e negro que viña da praia de Seiruga. Alí atopamos, detrás das rochas, os restos dunha embarcación pesqueira. Corremos cara ela por se había sobreviventes, pero non vimos a ninguén. Isto pareceunos moi estraño, xa que por fóra estaba moi danada e ardía. Asustámonos e chamamos a emerxencias, pero non contestaban. O incendio apagouse e decidimos entrar a investigar, comprobando que non había ninguén dentro. Abrimos a porta cara a adega e alí había algunhas caixas de especies en perigo de extinción que se están a rexenerar nas illas Sisargas. Xoán sabía que estas especies tiñan moito valor e que existe un mercado negro interesado en compralas. Saímos do barco e María, coa súa cámara, fixo fotos tanto do barco como dos mariscos, coa intención de levalas á policía. Unha vez que estabamos fóra, vimos tres homes que empezaron a berrarnos e a tirarnos pedras. Estaban bastante lonxe, así que só escoitamos: «Fóra!» «É propiedade privada!»... Deunos tempo a escapar nadando e chegar ata Barizo, onde tiñamos reservado o albergue. Ao chegar tan asustados contámoslle todo á moza do albergue e díxonos que xa estaba solucionado e que non nos preocupásemos, que fósemos para a habitación. Duchámonos e vimos na tele que saía o barco que acababamos de ver. Dicían que estaban a buscar a tres mozos sospeitosos e apareciamos nós nunha foto borrosa. Quedamos paralizados do medo e tratamos de pensar un plan. Pero o cansazo fixo que quedásemos durmidos. En metade da noite espertáronnos ruídos e luces que parecían da Garda Civil, pero nada máis lonxe, eran os homes dos petos con lanternas, que viñan acompañados da moza do albergue. Estabamos en problemas!

Mar aberto 

[quinto premio] Pablo Taboada prieto (colexio manuela rial mouzo, cee)

E alí estaba eu. Na rocha máis alta de toda a praia de Calcoba, a uns 10 metros do mar. Todo o mundo berrándome:

—Es unha galiña. A que esperas? Tírate xa.

Eses comentarios ofendíanme. Eu non era unha galiña. Íalles demostrar que non. Xa sei, ademais de tirarme vou facer un mortal. Seguro que todos quedan coa boca aberta.

—Tírate xa, que non temos todo o día!

—Xa vou. Ides flipar.

Saltei. Sentín o vento e un lixeiro cheiro a mar. A xente berraba como tola. Todos quedaran atónitos coa miña actuación. Era o meu momento de gloria.

—Marcos! Marcos, esperta por Deus!, dixo unha voz que me resultaba familiar.

—Onde estou?, por fin recoñecín a voz. Mamá, que fas aquí?

—Marcos, estás no hospital. Golpeácheste cunha rocha na segunda cervical.

—Tonterías. Eu estou perfectamente. Anda, imos de aquí antes de que me enfade máis.

Intentei erguerme, pero as pernas non me respondían, era coma se non formasen parte xa do meu corpo. Intentei quitarme as sabas que recubrían o meu peito, pero o mesmo pasou cos brazos. Non seguían as miñas ordes.

—Mamá!, berrei con todas as forzas que tiña, o corpo non me responde.

Mamá choraba desconsolada. Papá entrou tamén na sala cunha cadeira de rodas. A partir de agora ía ser a miña compañeira de vida. Colleume coma un neno pequeno e sentoume nela, para posteriormente comezar a empurrala e poder saír. Era coma unha estatua. Non podía nin comer só. Sería unha carga para papá e mamá, e aínda por riba nunca volvería a camiñar. Chegamos a casa e inundouna un incómodo silencio. Percorrín todos os recunchos da miña mente, cavilando entre pensamentos e comezando a asimilar a situación. Entre unha cousa e outra recordei que ninguén viñera ao hospital. Xa nin sabía quen eran os meus verdadeiros amigos. Sabía que os meus pais farían todo por animarme, pero hai feridas que simplemente non se poden tapar. Agora era un mariñeiro adentrándome nun mar descoñecido, bravío e coas ondas zarandeando o meu barco sen cesar.

Sete saltos á fogueira 

[SEXTO PREMIO] Lucía Castiñeira (COLEXIO MANUELA RIAL MOUZO, CEE)

20 de xuño de 2022, a miña nai seguía na cama. Levaba sete meses alí, esperando a que chegara un golpe de sorte que a sacara daquel inferno. Era mariñeira e na noite de San Xoán sempre traía sardiñas para toda a familia. Reuniámonos todos ao redor dunha fogueira e alí as comiamos. Tiñamos ese costume porque meu avó sempre o facía e cando morreu decidimos seguir facéndoo para recordalo con moita ledicia e felicidade. Era un home moi bo, ademais dun auténtico lobo de mar que cando estaba en terra tiña como maior diversión gozar da familia. Este é o primeiro ano que paso San Xoán sen a miña nai. Ela e eu xuntas da man, para que a sorte nos empapara as dúas, saltabamos sete veces a fogueira. Miña nai nunca faltou a un San Xoán, vai ser raro pasalo este ano sen ela…

22 de xuño de 2022. Miña nai estaba peor, loitaba naquela cama entre as sabas brancas do hospital como loitaba con aquelas ondas de escuma branca que batían sobre o seu barco. Pero isto era peor porque as súas forzas ían a menos e non tiña gañas de facer nada. Era raro vela así, ela sempre foi unha muller moi feliz e loitadora. Estaba delirando e dicindo cousas estrañas, escoiteille que quería saír navegar por sétima vez, dixo que quería facer as sete. Eu estaba sumida nun mar de tristeza, pero meu pai díxome que tiña que ir buscar as sardiñas para a noite de San Xoán, que as tradicións non se poden perder. El facía de tripas corazón para que eu non estivera triste. Fíxenlle caso e alí no peirao decateime dunha cousa. Sete meses levaba miña nai na cama, sete veces quería saír fóra a navegar, sete saltos á fogueira… de repente algo cadrou. Eu só estaba collendo sardiñas para mañá, levaba sete sardiñas.

23 de xuño de 2022. Non sei por qué, pero o número sete dábame boas vibras. Sentía que se saltaba a fogueira as sete veces como de costume, algo bo ía pasar, e non calquera cousa. Meus curmáns estaban saltando, os meus tíos comendo, meu pai e eu pensando na miña nai. Pendinlles aos meus curmáns que deixaran de saltar, que era a miña quenda. De milagre fixéronme caso e saltei. Saltara seis veces e vin ao meu pai chegar co teléfono na orella. Saltei a sétima vez e fun directa ao seu carón. Cun enorme sorriso no rostro, colgou e chorando berrou: «Rematou o inferno!».

Unha mente mariñeira 

[SÉTIMO PREMIO] Guillermo Pastoriza (EFA FONTEBOA DE CORISTANCO)

Cada semana que pasaba, os días eran máis longos e o tempo estaba máis calmo en Cabana de Bergantiños, as flores nacían nas veigas e as brañas xa non tiñan esa cor branca co primeiro raio do sol. Os labregos empezaban a sementar o trigo, as mulleres baixaban ao río lavar as roupas e os rapaces e rapazas subían ao monte co gando. Paco, un rapaz de metro sesenta, de pelo castaño, ollos verdes e mente curiosa, baixaba nunha bicicleta vella á praia cun caderno, sempre á hora na que o sol se agochaba polo océano Atlántico, para debuxar ese fermoso solpor dende aquela praia do esteiro do Anllóns. El non era como os demais rapaces da aldea, non lle gustaba o monte, el soñaba todas as noites co mar, que navegaba nun fermoso pesqueiro contemplando esa máxica posta de sol. Seus pais querían que estudase e que se fixera home de proveito, arquitecto ou contable, pero os soños dos fillos son diferentes aos desexos dos pais. Seu avó era o único que o entendía, el viña dunha humilde familia de mariñeiros, pero cando casou, empezou a dedicarse á agricultura, gustáballe que o seu neto sentira esa paixón polo mar, por eso gastou os seus aforros en comprar unha gamela e unhas canas, que gardaban nunha cabana para estes aparellos. Paco pasábao moi ben co seu avó, ensináballe moitas cousas e sempre facían das súas. Polas tardes sentaban para admirar aquela magnifica paisaxe do Anllóns, na que o sol se agochaba deixando na ría unha estela dourada e relucente.

Pasaron os anos e Paco foi medrando, ao mesmo tempo seu avó envellecendo, ata non poder máis co corpo, tanto que o ano pasado o avó enfermou, e dalí a dous meses faleceu. Pero deixou un bonito recordo no corazón de Paco, quen máis tarde embarcou nun enorme cargueiro. Todos os días, ao chegar o solpor, lembrábase do avó, que tanto lle aprendera do mar.

Grazas avó, por todo o que me ensinastes.

Valeria 

[oitavo premio] Julián Blanco (instituto terra de soneira de vimianzo)

Hai moito tempo, nun reino máxico chamado Pedra Cuberta, vivía unha rapaza chamada Valeria. Era unha rapaza moi especial. Tiña unha habilidade que ningunha outra persoa tiña no reino: podía comunicarse coa natureza. A través das plantas, os animais e os elementos, ela era capaz de comprender o mundo que a rodeaba dunha maneira que ningún outro ser humano podía. Era un don que lle outorgaba unha grande sabedoría e conexión coa terra, pero tamén a facía sentirse moi soa.

Valeria sempre sentiu que había algo máis no mundo, algo que ela non podía comprender completamente. Aínda que a súa conexión coa natureza era moi forte, sempre sentiu que había unha dimensión máis profunda que a agardaba. Un día, cando paseaba polo bosque, encontrou unha árbore moi peculiar. Era unha árbore máxica, cuxo tronco estaba cuberto de símbolos e figuras que ela nunca vira antes. Sen pensalo dúas veces, Valeria tocou a árbore e, de súpeto, foi levada a un mundo completamente diferente. Atopouse nunha terra misteriosa, rodeada de bosques densos e montañas escarpadas. Parecía unha terra de contos de fadas, con cores e luces que nunca vira antes. Cando comezou a camiñar, atopou unha folla de papel no chan. Era un mapa, pero non un mapa calquera.

O mapa estaba cheo de símbolos e imaxes que non entendía, pero tiña a sensación de que eran importantes. A medida que avanzaba, encontrou outros obxectos que lle resultaban familiares. Unha chave, unha lupa e un anel. Todos estes obxectos tiñan un significado, pero ela non sabía que era. Finalmente, chegou a unha cova. A cova estaba cuberta de pedras preciosas e minerais, e soubo inmediatamente que tiña que entrar. Dentro atopou unha estatua feita de cristal. A estatua era dunha beleza impresionante, e alí soubo que tiña algo que ver co obxectivo da súa misión.

Falta de galegos 

[NOVENO PREMIO] Adriana Vilar (COLEXIO MANUELA RIAL MOUZO, CEE)

Patrón de albaneis, viaxeiros e pobres, «plam, plam, plam»; aliado para os solteiros, aos que axuda a atopar parella, «plam, plam, plam»; aquel ao que se lle pide atopar algo perdido, «plam, plam…».

—Aquí!, exclamou avoa.

Despois dun período de tempo interminable, por fin deixou de abaticar os caixóns do escritorio, collendo da gabeta unha pequena lámina de plástico, similar a unha tarxeta de crédito. Sentín o frío das súas osudas mans cando a depositaron nas miñas.

—Non sei como duro tanto. Se non fose por San Antonio xa había tempo que eu non estaría neste mundo.

Sempre repetía o mesmo, e hoxe a única excepción era que eu recibira como agasallo este santiño, para protexerme. Levantouse da cadeira, axudeina a acomodarse no sofá, tapándoa cun par de mantas, como se non levase roupa suficiente enriba. Nesa tarde de recente primavera, mentres poñía na tele un dos seus programas do corazón a volumes estratosféricos, deulle paso a outro dos seus temas recorrentes coas seguintes preguntas: Xa sabes que vas estudar, nena? Pensaches en medicina? Hai de todo menos médicos, hai falta de médicos.

E aínda que a conversa seguía, a miña mente xa deambulaba por outros lares. Claro que hai falta de paz, de saúde…, claro que hai falta de médicos, pero é o único? Vivindo soa, nunha aldea na que hai máis cans que persoas, nunha casa na que antes había máis xente que habitacións, e aínda así non pensa en nada que non sexan os seus médicos. O que hai é falta de xente, xente do rural. Comprendo o éxodo dos novos ás cidades, dos vellos ás vilas; todos na busca de máis oportunidades, espazos e establecementos. Compréndoo porque son unha delas, pero non logro entender o esquecemento das nosas raíces, o completo abandono das nosas terras, o parar de visitalas e coidalas. Non só hai abandono das nosas terras, tamén da nosa cultura. Quen sabe o himno galego; quen celebra Samaín ou o entroido, e non Halloween e carnaval? Chegados a este punto, quen fala galego? Desde cando vivimos nun lugar no que a xente, en especial os mozos, se ri ou se estraña ao oír a unha persoa falando a súa lingua materna? A avoa non pode ver a situación actual desde o seu sofá, co seu Sálvame, pero temos falta de galegos nas nosas aldeas. Oxalá San Antonio nos axude a atopalos!

Unha utópica realidade

[DÉCIMO PREMIO] LAURA MARTÍNEZ (INSTITUTO TERRA DE SONEIRA DE VIMIANZO)

Existiría realmente un lugar en paz, igual que cando te perdes nesa mirada que calma, que tranquiliza, como cando te mergullas nas ondas do mar e es capaz de non pensar en nada; deixarnos levar ao son da música entre sorrisos e brotes de efémera felicidade, sabendo que a realidade é todo o contrario, que cando te levantes pola mañá todo se volverá gris e aflixido. Por un momento imaxinemos unha feliz utopía sen problemas, sen romances fugaces (que deixan feridas perpetuas), sen conflitos; un lugar no que sintamos verdadeira paz interior. Iso debería ser o mundo, non? O lugar onde estamos a nosa breve vida; seriamos capaces de crear un lugar así, ou a nosa natureza humana prohíbenolo, establecemos medos, conflitos, desigualdades, mentiras, seriamos capaces de eliminar isto ou é realmente imposible? Limitarémonos a imaxinalo, deixar voar o noso enxeño, saír das pautas marcadas para crear un mundo fantasioso no cal poidamos perder a noción do tempo, no que poidamos ser e deixar ser, sen sufrimento, sen esas división físicas ou incorpóreas que fomos creando os humanos, para que? De qué abismo nos protexen? Imaxinemos o día a día neste idílico lugar, levantámonos pola mañá imos á escola aprender o que verdadeiramente nos gusta e nos interesa, chegamos á casa e desfrutamos facendo toda tarde esa actividade que nos fai sentir ben, únicos, especiais; volvemos á casa de noite sós (soa) coa simple compañía da túa música preferida nos auriculares, sen medo a non chegar a casa con vida, sen a ansiedade que produce que alguén siga os teus pasos intensamente pola rúa como se tratara de alcanzarche, oxalá poder chegar á casa sen experimentar ningunha destas emocións, porque a utopía mencionada anteriormente observase bastante idílica e irreal, pero isto? Non resulta máis sinxelo?

Esta simple quimera son as fantasías dunha rapaza a que lle gustaría vivir nun mundo mellor, sen ter que pedir permiso para gozar, soñar e ser libre.