Literatura que tende pontes á humanidade

A chegada de migrantes africanos ás costas de Canarias centrou a atención das noticias nas últimas semanas. Escoitáronse voces manifestando unha forte preocupación por convertérmonos nun novo Lesbos ou Lampedusa, pero poucas indignadas polas condicións dos campamentos que son incapaces de albergar ao número de persoas que chega cada día. Porque si, son persoas, aínda que ás veces o esquezamos e miremos de esguello a realidade, coma se non fose con nós.

Porén, dende a literatura hai escritoras e escritores que profundan nas vidas de quen decidiu subir a un caiuco e arriscar a vida co único obxectivo de chegar a Europa. En realidade, acontece en non poucas ocasións que os libros completan as historias que ocupan uns segundos nos medios e, aínda sendo ficción, técense cos fíos da vida deses rostros sen nome. Manuel Núñez Singala reparou nunha noticia que informaba da chegada ás costas do arquipélago canario dun rapaz albino que pedía asilo polo perigo que corría no seu país. Non tardaron en concederllo, correu mellor sorte ca outros que foron deportados ou que conseguiron quedar de maneira ilegal. Singala, na novela Camiños na auga, móstranos a terrible realidade de ser albino nalgúns países africanos, convivindo co risco de ser asasinados e utilizados en rituais de bruxería. A isto únense a pobreza extrema e o soño por querer saír dun lugar onde a vida lles é moi difícil. Pero esa singradura estará chea de atrancos e de aprendizaxes ata chegaren a Europa: moitos non o logran e outros só acariñan o soño.

Antón Riveiro Coello realizou tamén un arduo traballo de investigación para O paraíso dos inocentes, a súa última novela, que nos sitúa na guerra de Siria, unha contenda que de cando en cando interesa aos medios, especialmente cando o conflito afecta a Europa. Despois de case unha década en guerra, de moitas vidas sepultadas baixo os cascallos, milleiros de persoas deciden emprender rumbo a Europa, pero as fronteiras son difíciles de atravesar para quen só leva esperanza nos petos. Europa mira os refuxiados con hostilidade, os países negocian repartirse un número de persoas, mentres os inocentes só escapan da atrocidade que produce unha guerra na que perde sempre a humanidade, como nos recordan os versos de Bicos e non balas, de Antonio García Teijeiro.

A dura realidade da viaxe a Europa e de adaptarse aos seus costumes, como acontece na Lúa do Senegal, de Agustín Fernández Paz, é unha constante na literatura. Lúa de Ningures, de Beatriz Maceda, e Tres bichicomas, dúas illas e unha serea, de Rosa Aneiros, son historias de refuxiados, en realidade de refuxiadas, porque hai millóns de mulleres, como reflicten tamén as pezas teatrais O valo, de Carlos Labraña, e Unha estrela para Amina, de Celia Díaz.

O océano Atlántico, o mar Exeo ou o mar Mediterráneo son fronteiras físicas para quen quere fuxir de conflitos armados ou da extrema pobreza, mais as persoas da outra beira debéramos optar por sermos pontes, camiños cara á dignidade, e diso moito nos aprende a literatura.