Arantza Portabales: «Son a persoa máis emocional do mundo, entendo a Will Smith»

Aos 40, estaba todo por escribir; unha novela cambiou a vida de Arantza Portabales (San Sebastián, 1973). Foi Sobrevivindo, gañadora no 2015 do concurso de novela por entregas de La Voz cunha trama trepidante protagonizada por «unha Escarlata O'Hara do XXI». A literatura impuxo entón a súa lei na ollada da autora supervendas de Deixe a súa mensaxe despois do sinal, Beleza vermella e A vida secreta de Úrsula Bas. Hoxe, esta Sheldon Cooper que non é quen, confesa, de agochar as súas emocións, ofrece unha versión ampliada, completa, de Sobrevivindo (Galaxia).

—Vivindo ou sobrevivindo? Como está?

—Sobrevivindo. Cando lle escribo á xente que me pide que lle asine o libro, poño: «Sigamos sobrevivindo», que xa é dabondo, ou «Por que no nos conformemos con sobrevivir e comecemos a vivir».

­—Os libros tiveron sorte, foron dos que menos acusaron o castigo da pandemia.

—Pero a pandemia castigou a nosa creatividade, o contacto co público. Cando un escribe un libro non só escribe un libro. Tamén pensa no contacto coa xente. Escribimos porque nos apaixona escribir. E escribir ten moito de vivir, de observar, de tocar. Eu o ano pasado non escribín practicamente nada. Pasoume factura. Os escritores bebemos moito da vida.

—Hai autores de cova e outros que medran coa dimensión social.

—Destes formo parte... Teño esa frase de que escribir me amolou a vida. Agora só sei vivir pensando en como hei contar o que estou vivindo. É terrorífico!

­—E isto non lle pasou ata os 40?

—Non. Foi aí cando empecei a escribir, con Sobrevivindo.

—Esa novela por entregas para o xornal cambioulle o guion da vida... para ben?

—Mudoume como muller. A escritora tomou posesión de min.

­—Nisto fai pensar na protagonista de «Sobrevivindo», ese mullerón cheo de matices que comparou con Escarlata O'Hara.

—Non o fixen á mantenta. Decateime cando fixen a relectura para a tradución e a ampliación da novela. Díxenme: «Esta muller é das que saen a bailar vestida de loito á praza do pobo, pasando por riba do que din dela». Si, é unha Escarlata O'Hara do século XXI. Téñoo clarísimo.

­—Recoñécese en algo nela, nesa muller que racha o molde imposto en clave feminina e feminista.

—É unha muller con fortaleza, é a clave da liberdade. É unha muller que fai o que ten que facer por ser libre. Si que lle importa que a xulguen, o que pensen dela, pero ao final dálle igual. Esta é unha muller á que a vida lle pasa por riba. Ímola descubrindo en cada capítulo. Ímola descubrindo e ímola destruíndo. Cada visión que temos de Val Valdés destrúese no seguinte capítulo. É unha muller á que destrúen, que se reconstrúe, que se volve a reconstruír. Temos a Tina, temos a Valentina, temos a Val. Temos á nai, á filla, á esposa, á amante, á xefa, á estudante. Ela é moi calidoscópica, ten tantas arestas, todas tan diferentes... Penso que iso nos pasa a todas nós. Estamos compostas de infinitas mulleres. Esta é unha novela que fala do sacrificio e a renuncia e, nese senso, do amor, da soidade, dos prezos que hai que pagar polo éxito e a liberdade. O outro día lin un titular surrealista sobre o libro: «No se conforma con vivir con una paguita después de haberse casado con un anciano», algo así... Non podemos quedar con esa lectura superficial.

—Ás veces temos unha visión algo acomplexada ou hipócrita do superficial. Superficiais somos todos, non?

—Si, pero o superficial é unha decisión persoal do que queres amosar.

­—«Son intelixente, domino as miñas emocións e coñezo os medios. Poida que non sexa o que vostedes cren que buscan, pero direilles unha cousa, sei o que queren». Podería subscribir estas palabras de Val Valdés en «Sobrevivindo»?

—Fáltame moito para ser Val Valdés. Non domino as miñas emocións. Son a persoa máis emocional do mundo, e é horrible. Na medida en que non domino as miñas emocións, non son quen de agochalas. E iso faiche moi vulnerable. O que comparto con Val Valdés é que sempre souben o que quería. Sempre tiven un camiño marcado, facilidade para a toma de decisións. Ela está perdida nalgúns momentos, pero a súa mente axiña elabora unha estratexia. A min nunca me tremeu a man á hora de tomar decisións vitais. Se boto a vista atrás, faría o mesmo que fixen nese intre. Non son de arrepentirme.

—Dicía Rosalía que arrepentirse é cousa de mulleres débiles.

—Arrepentirse é un exercicio inútil. Eu son pragmática e Val Valdés tamén o é.

­—É como Roi, cando di que se detén nun semáforo, elixe unha persoa e lle inventa unha historia. Fai tamén iso vostede?

—Si. Eu sempre digo que, se Santiago tivese metro, escribiría unha novela cada seis meses!

—Esta foi a súa primeira novela, que agora chega nunha versión ampliada. En que consiste a ampliación? Non debe de ser igual escribir que reescribir.

—Non, reescribir é moitísimo máis difícil. A editorial Lumen pídeme que traduza a novela e dígolle que non podo saír cunha novela tan curta. Pídenme que non me cargue da novela a súa rapidez, a estrutura por entregas, a de puzle. Dígolles que non vou cambiar a trama, pero que quero que o puzle da figura de Val Valdés sexa máis grande. Así que engadín máis momentos da súa vida, e agora temos unha visión máis completa. Na versión ampliada, entramos máis na súa infancia, na súa nai, no matrimonio con Matías, no reality Sobrevivindo. A novela ampliada é mellor, dígoo absolutamente convencida.

—Sente que o seu público en galego é similar ao que ten noutras linguas?

—Teño un lector galego que non teño noutros idiomas, o lector de colexio, de instituto. E hai un lector que me sobrecolle, o neolector en galego. Que alguén se aproxime a unha lingua a través dos teus libros é marabilloso. Eu teño moita sorte en lectores. Agasállanme tantas mensaxes, tanto cariño, mensaxes das que che encollen o corpo...

­—Que opina do que chaman «atlantic noir»?

—Estamos a facer moita novela negra en Galicia, en España e no mundo. Máis que un bum de novela negra, eu vexo un bum da escrita en galego. É un bum de novela que se está lendo fóra.

—Vai un titular-sentenza: «As mulleres toman as rendas do noir». Está de acordo?

—As mulleres están a tomar as rendas, punto. Ti cando eras nena, había mulleres taxistas? Non. Estamos pisando forte no noir, na cirurxía, na Administración... Facer un titular diso paréceme ben, pero Patricia Highsmith xa facía literatura noir de altísimo nivel. Agora soamos máis.

—Segue a ser unha Sheldon Cooper?

—Sigo a ser unha Sheldon Cooper, e mira que loitei contra iso nesta novela, porque tiña que quitar esa estrutura de cada capítulo 3.500 caracteres. Sigo sendo ordenada por dentro, sobre todo agora que o caos está a tomar a miña vida, coa voráxine que devora a miña axenda con dous traballos. Pero intentar acadar un orde mental darame paz. Procuro un Equilibrio imposible, a miña canción favorita... Lembra que esta novela naceu nun Excel.

—Parécense a interventora e a escritora que é?

—Non, coido que non. A escrita permíteme ser mellor nas demais facetas da vida. Eu escribo para fuxir do meu día a día.

—A que se parece escribir unha novela?

—A camiñar na escuridade cando te ergues pola noite. E vas tocando todo...

—A quen le dos contemporáneos?

—Neste intre, a Tallón, Obra maestra. E xa sabes que son fan de Diego Ameixeiras.

—A literatura non dá para vivir, pero fai que pague a pena a vida?

—Si, paga a pena por todo o que che dá, que non son cartos! A relación coa escrita, cos lectores, coa xente que, tras pasar un cancro, le Deixe a súa mensaxe despois do sinal e che dá as grazas. Dá moito. Imaxino que nalgún momento me pararei a respirar.

—A felicidade require esforzo?

—A felicidade non existe, son só momentos. Coido que é moito máis importante a paz interior.

—A telerrealidade supera a imaxinación?

—A telerrealidade manexa as nosas vidas. Somos personaxes das redes sociais, estamos todos dentro do Gran Irmán. Amosamos como lavamos os dentes, como comemos, como pintamos o ollo... Fixemos da sociedade un inmenso zoolóxico.

—Que opina do sopapo de Will Smith?

—É politicamente incorrecto, pero Val Valdés daría un sopapo e 20 polo seu fillo, Roi. Entendo perfectamente a Will Smith. Todos lembramos que Zidane deixou o fútbol dando un cabezazo, e non é xusto lembrar máis iso que a súa carreira. Cando un remata Sobrevivindo, entende a Val Valdés. Cando un coñece a alguén de verdade, deixa de xulgalo. Vivimos nun mundo no que se nos xulga por todo. A min, en realidade, teríame gustado máis que se levantase Jada Pinkett... Pero hai que telos ben postos para rachar coa ditadura do correcto. O sopapo de Will Smith non sorprendería nun bar, mesmo parecería ben, pero a cerimonia dos Oscar é outra cousa. Penso que temos que aprender a dicir o que opinamos e non o que a xente quere oír.

—Hoxe a xustiza faise nos medios máis que nos tribunais? Isto está na novela tamén...

—Todo son xuízos mediáticos. Mira o que pasou con Rociito, que estivo calada vinte anos sendo «a mala da película», falou un día na tele hora e cuarto e pasou a ser a boa. Este é poder da televisión.

—Gustoume moito o que revelou noutra entrevista que lle fixo Jorge Casanova neste xornal: «Tiven pai a partir dos 18. Somos fillas das nosas nais».

—Si. Así é. Meu pai era un señor que ata que tiven 18 viña por casa dous días ao mes. El era mariñeiro. E mira que teño un pai marabilloso, que temou as rendas. El sempre foi marabilloso, pero eu ata os 18 non o descubrín.

—Que hai que ter ou que facer para sobrevivir nun mundo como este?

—A min o que me funcionou toda a vida é isto: perseveranza. Perseverando consegues o que queres e, se non tes éxito, polo menos poderás ir durmir pensando que fixeches o que estivo na túa man para conseguilo. Para sobrevivir.