A fraxilidade do sistema

Os hackers entraron no Pentágono. Os hackers yihadistas, quero dicir, porque outros xa entraran antes (Anonymous). Piratearon as redes nada menos que do Comando Militar Central dos Estados Unidos, un dos corazóns do imperio, xusto o día en que o presidente Barack Obama pronunciaba unha conferencia sobre a seguridade do ciberespazo. «Estamos aquí». Dentro do sistema. En certa medida, a noticia ten unha significación parecida ao atentado ás Torres Xemelgas no 2001, o corazón dos negocios. O que parecía inexpugnable non o é. O sistema é bastante máis vulnerable do que imaxinabamos (o do que nos facían crer).

Internet naceu a finais dos anos 60 do pasado século coma unha fórmula tecnolóxica para garantir a seguridade fronte a posibles bloqueos exteriores que puidesen deixar incomunicados os centros estratéxicos de decisión militar norteamericanos. En paralelo, porque as novas posibilidades de movemento de información así o permitían, a aplicación empezou a utilizarse no ámbito académico e científico, en espazos máis ou menos cerrados, ou limitados. O seguinte paso foi comercial. A partir da aparición da World Wide Web nos primeiros anos 90 (Tim Berners-Lee e Robert Cailliau) o uso da Rede dispárase, faise masivo, e co desenvolvemento dos buscadores e das chamadas redes sociais (Yahoo, Google, Geocities, Facebook, YouTube, Twitter) o mundo virou nun xigantesco pano de procesos domésticos interactivos. Un avance tecnolóxico obxectivo, sen precedentes, que transformou radicalmente a nosa realidade, a nosa forma de comunicarnos e de entender a vida en todos os ámbitos: económico, político, cultural, mesmo nas relacións persoais. Nunca estivemos tan próximos uns dos outros, nunca tan transparentes fomos. Mais tamén nunca tan vulnerables.

Ás veces dígollelo aos meus alumnos. ¿Imaxinades o mundo sen Google e sen a Wikipedia, por exemplo, nun apagón súpeto do sistema? Algúns xa non saben consultar os libros, moito menos as bibliotecas, antigos depósitos de información (e saber). Sería como volver á Idade Media profunda: a dos antigos mosteiros, onde un grupo escolleito administraba a memoria e a sabedoría. Disque agora todo está na nube. Pero ¿quen é o propietario da nube? ¿Quen nos di que mañá, un día calquera, alguén non decide que iso que depositamos na estratosfera (no ciberespazo), documentos persoais en moitos casos, cantidade inmensa de información da que dependemos, non nos pertence e debemos pagar un euro por descarga, medio centavo de euro, o que sexa, ou simplemente se nos nega o acceso? ¿A quen reclamamos?

Non se trata de estar en contra da tecnoloxía, enténdaseme ben. Sería como estar en contra da electricidade, ou da aviación. Trátase de observar (criticamente) o mundo que habitamos. Estamos instalados nun modelo de fetichismo tecnolóxico que non é inocente, que ten propietarios (privados), e que, malia que nolo venden coma un espazo marabilloso de liberdade, fainos extraordinariamente vulnerables e dependentes. Esta é a realidade. Que a maquinaria do inimigo tamén deprendeu a utilizar.