A morte morrida

No relato «Acerca da morte de Bieito», do galego Rafael Dieste, hai un personaxe que, mentres porta un cadaleito en dirección ao camposanto, sente ao morto rebulir dentro da caixa. Porén, ante a posibilidade de que a súa percepción sexa errónea e de que lle tomen por alarmista, decide calar. Máis tarde, oe mesmo como «unhas uñas desesperadas rabuñan as táboas», pero tampouco se atreve a facer nada. A lectura, que lembra á dos mellores relatos de Allan Poe, deixa un pouso acerbo. Quen non temeu algunha vez que lle enterren vivo? Esta mesma pregunta, entre outras igualmente interesantes, exponlla o libro Así es la muerte, 38 preguntas mortales de niñas y niños (Wonder Ponder) de Ellen Duthie e Anna Juan Cantavella (textos) e Andrea Antinori (ilustracións). É un libro para todas as idades: ameno, simple a pesar da complexidade do que trata, «extrañamente alegre», como di a contraportada. Pola súa estreita relación co tema, os lectores galegos atoparán un interese especial. Outras das preguntas que aborda son, por exemplo, que hai despois da morte, onde estabamos antes de nacer, ou como podemos notar que morreremos axiña. Con respecto a esta última, en Galicia temos un termo que soa a brincadeira, mais que é moi elocuente: «morte morrida». Alude á morte natural, e é a preferida polos labregos, aos que sempre lles convén máis que sexa coñecida (ou «morrida») a que chegue de maneira imprevisible.

Non en balde, moitas veces a morte avisa da súa chegada: ou ben pola manifestación de presenzas do máis aló (como é o caso da lenda da Santa Compaña), ou ben pola percepción de distintos sinais que se perciben na aldea. O libro ponnos varios exemplos destes presaxios: a vaca que se pon a bruar como un touro, a galiña que canta como o galo, un reloxo que volve funcionar despois de anos de que estea parado, ou un espello colgado na parede que cae. Engadiría a preciosa imaxe das bolboretas brancas ao redor da casa, que poderían ser as das almiñas que veñen ao encontro do defunto. No fondo, aínda que a primeira vista non sexa agradable atopar con algún destes sinais, axudan a asimilar que, como tamén explica o libro, «a morte é o destino de todos os destinos». Está o consolo do descanso, que sempre anima. Porque, como dixo Gómez de la Serna, ninguén viu nunca a unha caveira seria.