Alexandre Nerium: «O mar dáche todo, pero moitas veces tamén cho quita»

No se considera un lobo de mar, pero su trayectoria demuestra lo contrario. Desde los doce años se adentró en Atlántico de la mano de O de Luca, «o barquiño do meu pai», explica Manolo López, conocido como Alexandre Nerium. Nacido en Fisterra en 1960, el actual guía del Museo da Pesca de la localidad del fin del mundo solía acompañar a su padre y a su hermano a bordo en los períodos estivales. «Eu fun estudar a EXB a Cheste, en Valencia, e cando volvín no verán xa me fun co meu pai no barco», aclara el también poeta, que recalca: «Non ía só en verán, tamén en Nadal e Semana Santa. En todos os períodos de vacacións. O mar está na miña vida dende sempre, dende rapaz. Eu chegaba, poñía as botas, a roupa de auga e ía pescar as sardiñas. Había que axudar á familia».

Entre pesca y pesca el fisterrán también disfrutaba con otros niños de su villa. «Dende moi pequeno todos os xogos que facíamos eran á beira do mar. Íamos coller as algas gordas e con elas facíamos pistolas e escopetas para xogar. Tamén facíamos barquiños coas follas das latas do aceite que viñan do mar, quedaban moi bonitos de ver. Estabamos todo o día na praia, dende as oito da mañá até as oito-nove da noite. Só iamos á casa para comer». Pero Alexandre también guarda en su memoria escenas duras: «Vivín momentos difíciles, claro. Cando íamos á sardiña ao xeito nalgunha ocasión o día estaba pechado pola néboa e non vías nada. Algunha vez estando en Estorde, nunha praíña, tratábamos de pór rumbo a porto, pero non eramos capaces de controlar. É unha sensación dura, tíñalle moito respecto. Logo, noutra ocasión estabamos parados para sacar a sardiña e pasou un barco que viña de Muxía para Corcubión. Tiña o automático posto e pasounos moi preto, case nos dá. Foi un bo susto. Eu tiña 16 ou 17 anos e acórdome perfectamente». Así, el guía del Museo da Pesca de Fisterra deja claro el poder del mar: «O mar dáche todo, pero moitas veces tamén cho quita».

Bajo el océano

Precisamente bajo el agua pasó Alexandre buena parte de sus años, ya que el fisterrán estuvo cinco como submarinista en apnea para coger navajas. «Estiven primeiro no barco familiar, até os 25 anos máis ou menos. Cando deixei de estudar estiven no mar uns catro anos e despois comecei de submarinista. É moi duro». Tras esa experiencia, que ahora explica a los visitantes del museo fisterrán, Alexandre tiene una cosa clara: «A xente non sabe o que é traer o peixe á terra, a dificultade, o traballo, o tempo e o esforzo que hai detrás, pero o ser humano, o corpo, habituase a todo». Por eso, desde su labor como guía, el exmariscador lucha por dar a conocer la realidad del mundo de la costa y, de hecho, su máxima satisfacción es hacerle comprender a la gente su dureza: «Veñen persoas de todas partes ao museo, de Australia, Canadá, Estados Unidos... moitos de zonas de cota, pero non ten nada que ver o Mediterráneo coa Costa da Morte. Cando lles explicas como se ía antes ao mar, os naufraxios, enténdeno e reflexionan. Din: ‘E logo nós queixándonos do prezo do peixe’».

Durante sus años como mariscador, coma todos los que trabajan o han trabajado en el sector, Alexandre sufrió las consecuencias de estar tanto tiempo bajo el mar: «Estabamos case sempre acatarrados, porque nós non usabamos compresor nin nada, iamos a pulmón. Entón afectábache a sinusite. Ademais, iamos en verán para aproveitar o bo tempo, e claro, de estar tanto tempo baixo o mar sufriamos tamén de otite» De hecho, Alexandre dejó de ir al longueirón por salud: «Estiven quince anos indo e deixeino pouco antes do 2000». Pese a todo, o mar é a súa fonte de vida: «Todos os meus poemas falan do mar. Forma parte de min. Para min é a metáfora da vida».

«Cando foi o Prestige eu pensei que nunca máis se ía recuperar o océano»

Nadie olvida el Prestige, y mucho menos los que son de mar. El naufragio del petrolero fue para el de Fisterra una pesadilla. En su memoria están grabadas a fuego las imágenes del chapapote inundando todo. Tanto es así que Alexandre confiesa que pensaba que nada volvería a ser igual: «Eu fun ao Mar de Fóra e vin todo. Foi incrible. Na miña cabeza o pensamento era que o mar non se ía recuperar nunca, que non había volta atrás. Por sorte, o malo e o bo que temos nesta costa son os temporais. Debido a iso, e ao movemento das augas, os fondos mariños puidéronse recuperar», señala.

Para el guía, la dureza del mar siempre fue enterrada. «A morte no mar sempre foi silenciada, porque a xente está habituada, sabe que pode acontecer. Non podes estar pensando niso. Ademais, cando un entra ao mar, cando decide traballar niso, logo é moi difícil saír. É o teu sustento, é unha felicidade e engancha. De feito, moita xente do mar xa xubilada vai a pescar. Non o poden deixar de todo».

Entre las reivindicaciones de Alexandre está la de darle a las mujeres el lugar que merecen en la historia. Así, el fisterrán deja claro el papel fundamental que jugaron, y juegan, también en el mundo del mar. «Elas quedaban na casa, coidaban aos fillos, ían lavar a roupa, cultivar as terras. Cando os homes volvían do mar, eran as encargadas do troco, de cambiar o peixe que traían por outras cousas porque era a forma de sobrevivir que había». El poeta destaca también la labor de las rederas y mariscadoras, su fuerza y su trabajo incansable. «Moitas erguíanse ás catro da mañá e non paraban até a noite. Elas son as que levaban a economía do fogar», señala.