Alfonso Villares: «Europa debe tomar consciencia de que, si se pechan as fronteiras, non vai ter peixe que comer»

Moi pouco mudou o despacho principal da Consellería do Mar dende que o ocupaba Rosa Quintana a agora que o habita Alfonso Villares (Cervo, 1970). Nada raro. «Estiven 16 anos de alcalde e non cambiei nada do despacho...» Continuísmo na decoración e continuísmo na liña política do departamento: «Tampouco se trata de facer cambios bruscos, cando ves que o camiño que se está a seguir é o correcto», comenta.

—Dezaseis anos como alcalde e cinco meses de conselleiro. Mudou xa o chip de alcalde para o de conselleiro?

—Éche o mesmo. A vocación polo público xa ven de lonxe, do 95, cando empecei como concelleiro. Xa a miña profesión, veterinario (fixen, entre outras cousas, clínica de grandes animais), é de estar moi ao lado da xente. Esa vocación de estar ao lado da xente sempre a tiven e é algo que me gusta. Neste novo traballo é o mesmo.

—Pero o mar teu o seu aquel propio. Non é máis complicado?

—O mar é distinto da terra, claro. É un mundo no que non hai leiras particulares coma no campo. O mar é de todos, hai que compartilo e ás veces os límites son complicados. Sempre hai diferenzas, lóxico.

—Segundo explicou no Parlamento, as liñas de traballo do seu equipo van ser continuístas. Hai algo de novo? Algunha achega? Cales son os seus obxectivos?

—Á hora de traballar tampouco se trata de facer cambios bruscos se ves que o camiño que se está a seguir é o correcto. As persoas, sen dúbida, podemos marcar outro ritmo, outra visión, pero non hai milagres, nin variñas máxicas. O que si queremos é que temos que apoiarnos máis na investigación. Era algo que xa se viña facendo, pero hai que incorporar aínda máis a investigación e a ciencia á xestión, sobre todo cando temos os mellores centros de investigación e ciencia de toda Europa. Iso haino que poñer en valor. Pero combinando a ciencia coa experiencia, falando coa xente, co sector, porque as decisións non as podes incorporar así porque si, sen falar coa xente. Hai que traballar da man do coñecemento e do sector.

—En menos de un mes se celebrará o cumio de ministros no que se repartirán as cotas. Vai estar en Bruxelas? Que vai defender?

—Estaremos no cumio das cotas como estivemos a semana pasada en Saint-Maló e antes, no verán, tamén cos da Bretaña francesa para formar un lobi das rexións europeas onde a pesca ten peso económico importante. Temos que conseguir unha unión forte, un fronte común. Non se trata de estar so un día en Bruxelas, no reparto das cotas, temos que estar alí máis días que o do consello.

—Pero vostede estará alí para recordarlle á secretaria xeral e ao ministro as necesidades de cotas que ten Galicia?

—Nós imos estar aí para que nos vexan e para recordarlles que é importante que defendan o noso, pero tamén o facemos en todos os actos nos que coincidimos, coa secretaria de Pesca, co ministro. Bueno, con Planas, no. Con el só estivemos en Conxemar, aquela vez que veu para dicir que non ía suprimir o IVE do peixe. Coidado que hai que ser moi campión para chegar a un sitio e dicir iso! Nós a través das nosas direccións xerais, sobre todo da de Pesca, lle trasladamos a nosa posición en distintas reunións, que agora son videoconferencias, máis ben.

—Menos viaxes...

—A videoconferencia está ben cando coñeces á persoa... É importante coñecer ao interlocutor e que o teu interlocutor che coñeza a ti. Por iso nós, cando nos actos que invitan a xente do ministerio, estamos aí para coñecelos e che coñezan. É fundamental. Temos que facer saber ao ministerio de que a pesca, para Galicia, é importantísima e que o Estado se ten que esforzar por conseguir as maiores posibilidades de pesca.

 —Está Galicia perdendo potencial pesqueiro?

—Non son tempos fáciles, está claro. Nin para a flota galega, nin para a comunitaria, con todas cantas decisións se tomaron con este comisario europeo (Virginijus Sinkevicius). Non foron positivas para a flota comunitaria en xeral e para nós en particular, porque non deixamos de ser unha potencia en Europa e un referente na pesca.

—E que se pode facer para frear este goteo de baixas e exportacións de barcos?

—Estamos cansos de repetir que somos a zona de Europa, por non dicir do planeta, que mellor pesca. A máis respectuosa co medio ambiente, coas condicións de traballo da xente... Hai moita xente que quere seguir vivindo do mar, que ten moitísimas ganas de facelo e facelo ben e non teñen ningún problema en adaptarse ao que se haxa que adaptar. Iso é así, pero estamos vendo que pouco caso nos fan. Hai que facer máis fincapé en que o que se pesca é para comer. Europa ten que saber, ser consciente, de si hai un peche de fronteiras non vai ter peixe para comer. E non é nada disparatado, con todo o que está pasando: guerras, covid... Os europeos podemos quedar sen un alimento cómo é o peixe, que importamos nun 70 %. Non se trata de meterlle medo á xente, senón de facela reflexionar. Facemos as cousas ben, respectamos o medio... non vos dades conta de que non imos ter peixe? E que o que teremos será de flotas menos responsables co entorno e coas persoas e a sostibilidade? Europa o que ten é que pescar máis. Esa é a clave, pero levando o discurso medioambientalista ao extremo o que imos é a quedar sen unha proteína boa, saudable e tan necesaria nas nosas dietas.

—O consumo está caendo, quizá non lles importe quedar sen peixe.

—Nestes tempos, algo moi importante e é o prezo. E si se rebaixa o IVE se consumirá máis.

—Teñen calculado canto máis? Por que agora tanta insistencia cando hai uns anos, con Montoro en Facenda, non incidían tanto?

—Porque agora o Estado estableceu unha cesta de produtos básicos na que non está o peixe e iso supón unha desvantaxe con outros alimentos. Metes legumes, metes queixo... e non metes peixe? Antes quizais habería que poñer a mesma insistencia, pero é que agora nesa rebaixa do IVE non está o do peixe. E o observatorio comunitario (Eumofa) e outros organismos independentes constatan que nos países nos que ten o IVE máis baixo, o consumo de peixe diminúe, pero menos que en España. Nós estámonos a facer eco dunha petición do sector, porque nos parece un auténtico agravio. Paralelamente, nós imos seguir coas campañas de promoción, divulgando as bondades do produto, nutritivas e medioambientais, porque é a proteína animal que menos pegada de carbono ten e tamén menos desgaste hídrico. Que costa moito? Pois lle baixamos o IVE.

—É caro o peixe?

—Non é caro. Non quero fomentar esa visión. O que hai que recalcar é que é moi bo. E si o que transcende é que se lle rebaixa o IVE pode ter un efecto chamada.

Descoñezo o motivo polo que o Goberno desoe o clamor do sector primario, á marxe de que non me parece xusto. Xa vemos a cantidade de empresas que están a ter problemas porque cae o consumo de peixe. E coas empresas van os traballadores, e as industrias auxiliares... Non se pode poñer en risco unha economía tan importante para nós como é a do mar.

—Para resolver o problema do marisqueo haberá que poñerlle ovos a Santa Clara?

—Se miras a produción marisqueira de 20 anos ves que hai altos e baixos. Tamén nos prezos. Agora da a sensación de que se está nun ciclo de baixada. Levarlle ovos a Santa Clara? Dende logo agora as rías están máis saneadas que hai anos e os análises que fixemos non revelaron mortalidades por patoloxías, senón que parece que veñen pola baixa salinidade, polo quecemento da auga que produciran alteracións nos biorritmos das distintas especies... Hai que estudalo. E tamén probar as solucións que aporta o sector, como arar máis as praias... O que hai que facer é escoitar á xente, actuar con moito sentido común e falar coa ciencia e a investigación. Pero non é a curto prazo e iso o sector teno que entender.

—O Tribunal de Contas da UE reprocha que estea estancado o proceso de estudio para avaliar se é posible dar máis concesións e aumentar a produción acuícola. Se está facendo esa análise?

—Si, pero aínda non temos conclusión algunha nestes momentos. É unha cuestión importante e delicada. Hai que ter datos suficientes e contrastados para non ter problemas.

—Se darán máis concesións si hai máis capacidade de carga?

—Dende logo que si, porque se necesita peixe e marisco, pero hai que ver si se pode. Se se necesita fonte de proteína quen a vai producir mellor que nós?

—Hai diálogo entre percebeiros e bateeiros? Se van abrir máis zonas á extracción de cría ou volverán as algaradas?

—O mar dos galegos é da xente que o traballa e entre todos nos temos que entender. Nós partimos do escenario que xa hai: co reparto de zonas que se fixo no seu día. Agora o que intentamos facer é estar en contacto con todos eles. Coñecelos, escoitalos, a uns e outros, e tratar de por en común as súas opinións e as súas diferenzas. Sempre hai algunha cousa que nos separa, pero moitísimas que nos unen e aí está o camiño. Agora estamos estudando co Cima (Centro de Investigacións Mariñas) para ver cal é o mellor momento para abrir a campaña e para captar mexilla para tomar decisións, pero sempre sobre os mapas que se fixeron.

—Pero os bateeiros volveron a se sentar coa Xunta?

—Non, non hai ese diálogo. Estámonos reunindo e eles me escoitan e eu escoito a uns e a outros. Recollo o que opinan e lles facilito os datos que nos dan os centros de investigación.

—E van potenciar outras ramas da acuicultura que non son a do mexillón?

—A acuicultura é fundamental e somos referentes. En todo. En acuicultura tamén e temos que ser máis e seguir apoiando os proxectos. Pero teño que dicilo: o feito que se recorra a lei do litoral é un freo e un problema porque as directrices de Madrid disuaden aos inversores. Non vou dicir que dificultan, que tamén, pero preocupan. Os galegos temos que convencer a Madrid de que queremos seguir facendo cousas con todo o respecto do mundo, como xa estamos a facer. Hai moitas empresas acuícolas, que dan postos de traballo e necesitan aumentar esas concesións para seguir dando postos de traballo. E abrir novos centros operativos, que son necesarios para ganar esa soberanía alimentaria de peixe. Como tamén necesitamos un PERTE para a cadea mar-industria. Estou sorprendido coa de cousas que quere facer a xente, pero para levar a diante eses proxectos fai falla financiamento. Cartos e seguridade xurídica, sen esa preocupación por políticas de litoral que parece que so se aplican contra Galicia e non outras rexións. Aí está o País Vasco, que lle van dar unhas prerrogativas que aquí non nos queren dar. Foi pedilo e dalo. Se ata lle deron ao concello de Hondarribia unha zona deportiva que estaba en dominio público marítimo-terrestre!

—Pero o País Vasco pide a transferencia da xestión, aquí se fixo unha lei do litoral. Que diferenza hai entre esa lei e a declaración de independencia de Cataluña? E como pretende garantir a seguridade xurídica das empresas que están en dominio público?

—So sabendo quen redactou a lei (os xuristas do Observatorio do Litoral) xa se ten unha garantía. É unha barbaridade de lei. Les os apartados e defende, articula e xustifica que os sectores da cadea mar-industria son esenciais e se repite no articulado varias veces: que para todo o que se queira facer en Galicia que afecte ao mar, haille que pedir permiso a Galicia, porque o mar, para nós, é prioritario. E na zona de terra, cremos que estas industrias respectan as políticas comunitarias e non atentan ao medio e, por tanto, se lles da acougo a quenes teñen proxectos xa desenvolvidos e abre camiño a outros que se están estudando e que se poderían implantar. Non é un non porque non, que é o que fixo o Estado. Aí están os POEM (Plans de Ordenación do Espazo Marítimo), lanzados así ao tolo. Ese é o nivel de profesionalidade administrativa que hai. O documento noso é para sentirse orgullosos do pedazo de lei que é, e ao decaer deixa a Galiza preocupada e ao sector que está no terreo de dominio público tamén.

—Pero non pode pedir a Xunta de Galicia o traspaso como o está a pedir o País Vasco?

—O está pedindo a través da lei, que desenrola esa competencia. O estatuto do País Vasco é o mesmo que o galego e a eles lle van dar a lei sen modificar o estatuto. Nós témola xa feita. A eles lla van a dar e a nós nola quitan.

—Os vascos están pedindo o traspaso da xestión non redactando unha lei que está suspendida en parte por inconstitucionalidade.

—Vanlles dar o que a nós non nos quixeron dar e nos tacharon de inconstitucionais. Como nos podes tachar de inconstitucional? Xa por como somos os galegos! Cómo nos tachas de inconstitucionais cando estás falando de amnistía noutro lado. Que hai catro días dicían que non e agora nos tachan de inconstitucionais a nós por desenvolver unha lei sobre o que temos competencias? Home non! Esa é unha falta de respecto e así o teñen que saber os galegos. E o sector do mar sábeo porque a lei do litoral é deles, absolutamente deles.

—Se van pedir máis competencias?

—Vendo o que hai, imos intentar defender a nosa lei do litoral porque é unha lei integral que defende o noso sector do mar e defende aos nosos mariñeiros e o noso marisqueo. Mólame moito lela, é para enmarcar. Está tan ben feita que non lle dicimos que non a nada, pero esiximos un informe socioeconómico perceptivo para todo o que se queira facer e deixamos como prioritario o sector da pesca, marisqueo e acuicultura. Se isto non fora recorrido, habería que contar coa Xunta para o que se queira facer en zona da nosa incumbencia. Pero, claro, se nos tachas de inconstitucional...

—Si é inconstitucional ou non aínda se está analizando...

—Pero o Tribunal Constitucional vai dicir o que lle diga o Goberno.

—Pero polo momento o Tribunal Constitucional non se pronunciou.

—Polo momento nós imos pelexar por ela e todo o sector vai pelexar por ela. Iso dende logo, porque ao fin e ao cabo, esta lei defende todas as empresas e instalacións que temos na terra e defende todo o sector que temos no mar, e ao mesmo tempo é compatible con todo. Non di que non a nada, pero por onde pases, si hai que indemnizar, indemniza, que tamén é importante. Pero non, disto non queremos saber nada... Home, non.

—Como lle da seguridade xurídica ás empresas? Ampliando concesións en terreo que é do Estado?

—Sobre as concesión hai unha lei estatal e non se pode facer nada, pero malo será que nuns anos non cambie. Pero si nas renovacións ou nas actuacións que che deixen ou non che deixen facer nese terreo. Pero si non hai lei, nada, non podemos.

—A industria de transformación está pasando por un mal trago. Que se pode facer dende a Xunta?

—Hoxe (polo xoves), no Consello da Xunta aprobouse unha liña de axudas para esas empresas. Acordouse refinanciar ata un millón de euros a débeda desas compañías. É unha primeira liña de axudas.

—A situación é como para que gripe a cadea?

—O que hai que intentar é evitar que gripe e cando ves escoitando que hai problemas de liquidez en moitas das grandes empresas o que tes que intentar é que non pase, dentro das posibilidades de cada un.

—Veu xa o novo Pesca 1 para Vigo ou a empresa adxudicataria sigue a incumprir o contrato?

—O importante é que o servizo se está prestando. Hai helicópteros.

—So faltaría...

—Si, pero insisto, se está prestando o servizo. E iso é algo que está facendo Galicia que o tiña que facer o Estado, que son as súas competencias. É certo que fai máis que rescates e salvamentos, pero dende que está o Servizo de Gardacostas instaurado salvou máis de 1.800 vidas, e iso é competencia exclusiva do Estado. Quixemos ter o servizo e dar ese plus de seguridade e creo que foi positivo, pero tamén lle recordamos ao Estado que debería pagar isto. Os cartos que estamos empregando aí poderiamos estar investindo no marisqueo ou noutras cousas. O servizo estase cubrindo. Fixemos unha licitación, que non sei por que so se presentou unha empresa, un contrato e, ao final, descontaremos a penalización correspondente polos días que non se estivo a cumprir. En Celeiro xa está o novo. Novo que non é novo, é un modelo distinto que mellora as prestacións. E ata que non chegue o de Vigo se lle penalizará. Pero importante é que o servizo está cuberto.