«Na guerra, as estibadoras de Vietnam cambiaban pistolas novas por arroz»

Transplantáronlle as córneas e loce «ollos novos» cos que ve a vida coa lúcida serenidade de quen ten moita. Diante da súa casa, erguida sobre as paredes dunha antiga salazoneira, a ría do Vicedo. Cumprirá noventa anos en outubro, apóiase nun bastón polo vertixe, pero rexeita axuda na empinada costa que leva ao seu xardín. Vive só, porta con porta cuns parentes, cociña, limpa, toma viño ao mediodía, conduce a cotío e emana desenvoltura. É José Montero Sánchez, capitán da mariña mercante xubilado, o dono do muro das bandeiras no Vicedo. Repartiu a súa existencia entre o seu pobo e EE.UU. de América, onde tivo casa ata o ano pasado, onde viven as súas dúas fillas, e onde volve a cotío, como sempre regresou á súa vila natal.

A un «cando sexa máis maior quero estar coma vostede» responde sorrindo con «un non me queixo». Os anos, mellor contalos, sobre todo co ben que os leva Pepe Montero, como o coñecen no Vicedo. Só con media hora de amable e xenerosa charla, a súa é unha desas vidas de novela.

Fillo dun armador de dúas tarrafas que as vendeu ao rematar a guerra civil española, emigrou con 24 anos, ao casar con unha americana que foi ao Vicedo para coñecer á familia. En Cayo Hueso (Florida) mercou a tenda de alimentación do sogro e foille «moi ben, moi ben, ata que me metín en algo más gordo, en outro estado, en Nueva Orleáns». Alí, «mal, moi mal, non polo negocio, senón porque non era cidadán americano e, ademais de selo, había que ter licencia para vender bebidas alcohólicas».

Aos 31 anos empezou no mar, «de timonel nun barco do exército de terra dos EE.UU.» Durante tres anos navegaba «desde Puerto Rico a Nueva Orleans, Canal de Panamá e algunhas veces á República Dominicana». Transportaban comida e munición. Ao barco militar levárono para California, «pero non quixen ir e empecei na mariña mercante civil».

Despois, coa experiencia como timonel e contramestre, continuou formándose na escola náutica, onde obtivo licencias, «desde terceiro oficial a capitán». Navegou «de terceiro e segundo en todo, todo tipo de mercantes, excepto en petroleiros».

Como mariño civil asistiu a unha cruenta guerra do século pásado, a de Vietnam. «Por tres anos seguidos traballei de oficial en barcos de seis bodegas; nunha levábamos comida e no resto munición». Buques alugados polo exército, «malísimos, porque se os tombaban non se perdía nada, so as persoas, se non se salvaban». Neles navegaban de doce a catorce días polo Pacífico, do este americano ao sudeste asiático, e outros tantos á volta.

Sen saír de a bordo, protexidos con chalecos e cascos, na zona bélica pasaban «entre tres ou catro días, para descargar, cando se podía, porque ás veces, cando subíamos polos ríos, metrallaban seguido desde as dúas beiras». «Ninguén quería ir a Vietnam e nunca dicían o destino, sempre era alta mar». A el «tampouco» lle gustaba, «pero despois non me importaba, pagaban o dobre e nunca tiven pánico». Algúns tripulantes do barco «intercambiaban coas estibadoras de Vietnam, que sempre era mulleres; por un puñado de arroz elas dábanlles unha pistola do nove largo sen estrear... Había moita fame».

Xubilouse en 1989 e despois de 29 anos navegando, guerra incluída, dun ciclón en terra, en Nueva Orleáns, e outro en México no mar, «o que máis medo me dou foi un tifón en Filipinas». Cambiou de rumbo, «non puidemos escaparlle e, de golpe, un día claro coma o de hoxe cambiou coma se fora a noite máis escura que houbo no mundo enteiro, e aí si, puxéronseme aquí», di sinalando a gorxa e rindo picaramente. El o resto da tripulación tivo sorte, porque «o tifón non nos fixo gran dano, aínda que si aos botes na cuberta e ao barco».

«Tampouco me gustaba, pero pagaban o dobre e nunca tiven pánico»

«O que máis medo me dou foi un tifón en Filipinas, un día claro cambiou a noite máis escura»

«Os xubilados do mar merecen un trato especial, cobran moi pouco»

Ao xubilarse, «porque claro que a terra sempre chama», retornou definitivamente ao Vicedo. Atrás quedaban case tres décadas nas que «traballabamos seis meses e outros seis eran vacacións». Do mesmo xeito que sempre vai periodicamente a Nueva Orleáns, as súas dúas fillas veñen ao Vicedo.

A súa existencia transcorre polas mañás na casa dende a que divisa a ría do Vicedo. Ao mediodía tocan viños cos amigos e polas tardes, tardes de vagar con outros lobos de mar no peirao do Vicedo, onde conseguiron que Portos lles montase unha marquesiña para non tremer de frío nin achicharrarse cao sol.

Cobra dúas pensións de EE.UU, «unha da seguridade social e outra do mar, pero son moi cativas as dúas». En todo caso, «non poden ser máis cativas que as dos xubilados do mar de aquí», o que lle doe tanto que non dubida en reclamar para eles «un trato especial, cobran moi pouco: por exemplo, que lles deixen ir a pescar ou a coller algo á praia para comer, que menos que iso?». Aínda que tivo un bote, el non o fai, «porque non me chama gran atención a pesca».

Ao contrario que «o mar no que vivín sempre, que si me chama». Dito iso, Pepe Montero non dubida: «Non collería outra carreira que non fora o mundo do mar». Explícase: «Pola vida na mariña mercante, polo ben que trataron sempre... Hai quen fala de discriminación, pero se produces non a hai, vantaxes que non tes en España». Por exemplo, lembra que cando empezou en EE. UU. «non me pedían nin bacharel nin ningún título, pero cos días de mar e coa escola son capitán de mariña mercante e podo levar o barco máis grande, de aquí a Hong Kong ou de aquí á Coruña». Aínda así, «porque non teño carácter, nunca exercín de capitán, si de primeiro oficial».

---

---

---