Luis Paz-Ares, xefe de Oncoloxía Médica do Hospital 12 de Octubre: «Non espero unha terapia que cure todos os cancros»

Luis Paz-Ares Rodríguez (Vilagarcía de Arousa, 22 de outubro de 1962) é, entre outras moitas cousas, o xefe do servizo de Oncoloxía Médica do Hospital 12 de Octubre de Madrid. Entre esas moitas outras cousas, falamos tamén dun dos referentes no tratamento e na investigación do cancro de pulmón a nivel internacional. Do home que, tras formarse no estranxeiro, puxo en marcha a primeira unidade de fase 1 do país, introducindo en 1995 a España os estudos de novos fármacos e terapias contra o cancro en persoas aplicados antes en animais. Dun profesional movido toda a súa vida polo afán de aprender, de descubrir e de usar as mellores técnicas para combater un dos maiores inimigos da saúde humana. E tamén dun home que, di, dá grazas por ter elixido ser o que é, dándose a oportunidade de coñecer e de acompañar a tantas persoas e familias nunha situación dramática na que, conta, soe emerxer o mellor do ser humano. O 15 de maio, Paz-Ares ingresará na Real Academia de Farmacia de Galicia lendo na súa sede de Santiago o discurso Cancro de pulmón de células pequenas: da bioloxía ao tratamento.

«É unha enfermidade que causa moita dor e sufrimento. É rara a familia que non sufrira as súas consecuencias. Con todo, o panorama do cancro ten cambiado moito en catro décadas», di o oncólogo galego en cada ocasión que se lle presenta de facer pedagoxía do labor que realizan as mulleres e homes de bata branca dedicados ao seu combate: «Cando empecei a especialidade, nos 80, a supervivencia media do cancro en España era do 35 por cento. Agora supera o 60».

Ata aquí, os datos que alimentan esa falsa crenza da sociedade na ciencia coma un tótem que todo o pode solucionar, e que vai contra o principio elemental da propia ciencia como unha disciplina sempre inacabada. «Non é probable que dun día para outro se atope un descubrimento como o da penicilina, que cambiou o tratamento das infeccións, e se curen un 90 por cento dos cancros. Eu non espero que haxa unha terapia que cure todos o cancros. Porque cada cancro son moitas enfermidades», declara Paz-Ares. Con todo, fala con optimismo da cuestión, apuntando a avances en varias direccións e ao seu impacto positivo por acumulación: «Iránse desenvolvendo novas terapias que beneficien a estratos concretos de doentes. Veremos varios avances deste tipo ao ano». Desde a extensión da terapia CAR-T, mediante o emprego das propias células T do paciente para atacar as células conquistadas xa polo cancro, ata as crecentes posibilidades do uso Intelixencia Artificial (IA) «tanto para os técnicos e os médicos na diagnose e na consulta coma nos laboratorios», sinala o doutor de orixe vilagarciá e criado entre unha aldea de Melide, a capital arousá e A Coruña antes de mudarse con 10 anos xunto á súa familia a Madrid.

El oncólogo Luis Paz-Ares gana el premio Nóvoa Santos de los médicos gallegos

La Voz

Expresidente da Asociación Española de Investigación contra el Cáncer (Aseica), cos seus catro últimos presidentes galegos, subliña, responsable de cancro de pulmón da unidade mixta do Hospital 12 de Octubre e o CNIO, e membro da cúpula da Asociación Española Contra el Cáncer (AECC), na que foi dez anos presidente do seu comité técnico nacional, Paz-Ares é hoxe patrono do fondo científico desta última e, tamén, coordinador xunto ao doutor do Vall D'Hebron Instituto de Oncología Marcos Malumbres dun consorcio nacional de investigación básica e clínica con 40 grupos de 32 institucións na procura dunha solución contra o cancro de pulmón de células pequenas, o máis agresivo, financiado con 10 millóns de euros pola AECC. Con 492 publicacións científicas e á fronte de 30 investigadores no seu propio laboratorio, que compaxina coa súa actividade médica e de docente na Universidad Complutense, o galego traballa en contribuír ao actual obxectivo marcado pola AECC: chegar no 2030 a un nivel de supervivencia do 70 por cento aos cinco anos de ter un cancro. Un reto no que salienta unha clave: «É importante poñerlle nome, pero tamén apelido a cada cancro». No caso da súa especialidade, o de pulmón, con ata dez tipos, en función da proteína que interveña na enfermidade; desde a máis habitual, a KRAS, ata outras como a FGR ou HCK. «Canto máis coñezamos do tipo de cancro máis poderemos precisar e personalizar o tratamento» salienta o médico.

Seis meses durante a súa residencia no Royal Marsden de Londres, un hospital especializado unicamente en cancro, e case tres anos nos inicios do seu exercicio profesional compaxinando o estudo en laboratorio coa atención a pacientes no Beatson Cancer Center de Glasgow, de onde volveu para montar a unidade de Fase 1 do 12 de Octubre, servíronlle a Paz-Ares para deixar atrás a consideración do cancro como esa palabra maldita. «Cando comecei oncoloxía, os propios médicos falabámoslles aos pacientes con eufemismos, referíndonos a ese vulto, esa mancha. En Inglaterra non se concibía non dicirlle ao doente o que tiña». Hoxe, sostén, «o cancro non está tan estigmatizado. Hai moita xente que se cura. En España, neste momento superan o millón e medio de superviventes. E os tratamentos non teñen tantos impedimentos nin son tan mutilantes» ca cando comezou. Pero toca non deixar de traballar para seguir mellorando. «Nós, os oncólogos, temos que facer todo o posible para que o paciente caia do lado bo da estatística» de curación. E facelo, advírtelle a quen pense en querer axudar no empeño, «tratando as persoas en profundidade e, moi importante, sendo empáticos».

A atesourada memoria dun neno labrego entre Melide e Vilagarcía

Con dez anos partía Luis Paz-Ares cara a Madrid xunto aos seus pais e os seus oito irmáns —el é o sexto—. Hoxe peitea 62 primaveras, con estadías profesionais en Londres, en Glasgow e en Boston (Dana-Farber Cancer Institute e Massachusetts General Hospital), residindo na gran capital e sete anos en Sevilla, onde exerceu a mesma tripla función no Hospital Universitario Virgen del Rocío de xefe de oncoloxía, investigador (no IBiS) e docente universitario que desempeña no 12 de Octubre. Toda unha vida que non lle fixo esquecer ao doutor Paz-Ares o manexo do galego nin o profundo amor e apego que sente pola terra da súa infancia e pola súa lingua, que usa en canto ten ocasión.

Circunstancias familiares fixeron que os seus irmáns e Luis se criaran repartidos os primeiros anos. No seu caso, logo de nacer e de residir seis meses en Vilagarcía, un dos seus irmáns e el botaron seis anos cuns tíos na aldea de San Salvador e Abeancos, en Melide, de onde eran os seus pais. «Meus tíos eran labregos, vivían da agricultura e da gandaría de subsistencia, con cinco ou seis vacas e plantando trigo, millo, patacas...». Unha etapa que o oncólogo lembra con detalle e con cariño: «Recordo que non había luz eléctrica; chegou o 5 de agosto de 1971. Os invernos non tiñan nada que ver cos de hoxe, cos caramelos de xeo colgando das tellas e nevaradas dun ou dous meses». Pero tamén a alegría vendo a casa dos seus tíos ateigada con ata medio cento de veciños «para rezar o rosario, xogar á brisca, e para ver a televisión que lles regalara meu pai cando había partido e o festival de Eurovisión», relata. Grandes reunións que se estendían aos traballos do agro, nos que a aldea axudábase para facer as mallas e as medas ou recoller a herba, labores nas que Luis inda botaba unha man vindo de Madrid nas súas vacacións de universitario.

En Vilagarcía pasou logo un ano nunha casa fronte a actual escola de música, daquela o colexio no que estudou segundo de Primaria, que por diante daba ao mar. «Recordo ir á praia Compostela», di. Na capital arousá ten Luis, como outros cinco dos seus irmáns, residencia, pasando nela os veráns e moitas fins de semana, sen deixar de ir á súa outra terra, Melide.

---

---

---