No último libro que merquei da poeta Lupe Gómez (Fisteus, 1972), Fosforescencias, tropeceime coa cita dun xornalista galego, José Miguel Giráldez, que me pareceu moi axeitada para estes nosos novos tempos. Di así: «El arte es la piel que habitamos para sobrevivir a estos días sin luz». Ao lela, véuseme á cabeza Francis Bacon. E lembrei que o pintor inglés, pero nado en Irlanda (28, outubro do 1909, en Dublín), morreu un 28 de abril do 1992 en Madrid, onde o Museo do Prado, pinacoteca que el amaba por enriba de todas, organizoulle unha exposición no ano 2009 co fin de celebrar o centenario do seu nacemento. Dada a enorme atracción que sentía polos pintores españois (de Murillo, Rivera e Velázquez, pasando por Zurbarán e Goya, até Picasso), Bacon visitaba con bastante frecuencia a capital de España, onde morreu repentinamente e onde arestora repousan as súas cinzas, no cemiterio de A Almudena.
E dirédesme, compañeiros, a conto de que vén esta cita? Pois a que a arte, enténdase ou non, é unha das mellores medicinas para curar os males que poidan atormentar a nosa alma ou mesmo para sobrevivir ás infaustas circunstancias que poidan arrodear a nosa existencia. Non me credes? Quitade os traxes dos prexuízos e parádevos a contemplar sen présa unha boa pintura ou escultura, por exemplo. E veredes como logo sentides como vos calman e serenan os alentos que xorden das súas quietudes e silencios.
E agora dígovos, compañeiros, que nos será precisa para o que nos agarda. Pois, virán tempos terribles. Despois destas noites de paspallases, entre o croar das ras e o cri-cri dos grilos, chegarán noites de patos negros brillando entre os xuncos na desembocadura do río. Agárdannos noites de ollos cegos que nos escrutarán sen mirar dende a escuridade. Despois do pesadelo de cada noite, érgome da cama e vou en pelotas até o balcón. Todo é silencio, ese silencio que nunca dorme, como o de Sabuceda. E logo escoito como se acerca a alba, a brincos entre a herba como o merlo, antes de que se poña a cantar.
Aínda que non me creades, dígovos compañeiros que chegarán días nos que non só virán malos tempos para a arte e a poesía, que xa non figuraban na antiga orde do día, senón que nos esperan xornadas nas que non se practicarán nin a piedade nin a compaixón. Lembrade. Non son estes bos tempos para os vellos, nin tampouco para chorar polos nosos mortos, nin tampouco sequera para aplaudir aos nosos médicos e sanitarios. Sen dúbida o merecen, pero non esquezades que son os mesmos que desprezabamos porque ían ás manifestacións dos «batas brancas» ou os que denunciaban con frecuencia as agresións que sufrían nas consultas. Mais non vos preocupedes, así mesmo tampouco son bos tempos para os santos. Arestora non só non son recoñecidos senón que mesmo son maltratados.
Pensade, compañeiros. Son tempos para os predicadores, eses que invocan o inferno, o pranto e «crujir de dientes». É o tempo no que xurdirán polos cornechos da desesperación e da dor salvadores de toda laia. Mais non o esquezades: o día necesita a noite, un si vale moi pouco sen un non... E nós xa sabemos que un diaño ben vestido, por un anxo é tido. Mais non todo é pesimismo. Aquí van uns versos de duro fermoso optimismo de Agustín de Foxá: «Y pensar que después de que me muera/ aún surgirán mañanas luminosas, / que bajo un cielo azul, la primavera (...)/ encarnará en la seda de las rosas. / Y pensar que, desnuda, azul, lasciva, /sobre mis huesos danzará la vida, /y que habrá nuevos cielos escarlata, / bañados por la luz del sol poniente, / y noches llenas de esa luz de plata...»..