Aínda que co paso dos anos te fuches afastando do barullo, dos ámbitos ruidosos, e paralelamente íaste facendo devoto do silencio da tarde, ás veces dáste de conta de que mentres traballas entre as viñas de Lara atópaste falando só en voz alta. Ninguén te escoita, mais sabes que tes un público variado e singular: rabilongos, estorniños, paporroibos, toupeiras e as galiñas do veciño, que, cando te oen, deixan de peteirar no chan da horta perplexas, mentres os galos, máis descarados, cacarexan de risa. Pero son os axiridos dos corvos, paxaros irónicos e burlóns, os que che rebentan o discurso. E entón é cando paras. Ninguén che aplaude. E vas e dis: Ah!, é a vellez que avanza lenta e inexorablemente como a tarde do primeiro sábado de febreiro. E lembras: fai hoxe 72 anos que túa nai che trouxo ao mundo sen que se lle esgazaran as entrañas. Antes xa parira outras seis criaturas.
Despois dunha pausa, alzaches a cabeza e viches o miñato pousado na copa dun carballo. Estaba en repouso, coma se estivese tomando unha sesta no frío corazón do inverno. E logo volviches falar outra vez en alto: Tería cinco ou seis anos cando os meus proxenitores me trouxeron por vez primeira a esta propiedade que herdaran dos avós Estrella e Benigno. Viñeran para pór as patacas e os chícharos de cedo. Este cacho de terra árida con forma triangular, inclinada cara ao camiño de carros e con tres parras polos lados, era boa para sementar os tubérculos por ser moi enxoita. Só tiña o defecto de que estaba demasiado afastada da nosa casa. Recordo que sobre o mediodía, os vellos sentaron no muro, quitaron o pano que cubría un cesto e estendérono sobre unhas pedras. A min déronme unhas galletas de coco que me souberon a gloria, e eles comeron boroa con touciño cru. Logo beberon cadanseu grolo de viño, un viño tinto que talvez saíra destas mesmas cepas.
Tamén ás veces nos daban galletas de coco molladas en Sanson cando paseabamos o raposo morto pola nosa e mesmo polas aldeas próximas, recordades vellos compañeiros? Había xente que mesmo nos daba unhas perrachicas. Era unha forma de agradecemento pola eliminación dun dos inimigos máis letais para os galiñeiros. O raposo era, aínda é, un animal moi astuto, máis nós non o odiabamos nin o temiamos en demasía, tal como lin fai pouco nun libro de relatos sobre os animais nocturnos que máis odiaban ou odian os campesiños. Coma se fose un trofeo, nós exhibiámolo levando o seu corpo sen vida colgado polas patas nunha vara de piñeiro que portabamos entre dous facendo relevos porque cansaba moito.
Pero coma non eramos perfectos, nin mansos, non o odiabamos. Mais o lobo era outra cousa. Era temible, como as cóbregas e os alacráns. Pero ningún, nin sequera a marta, que tiña moi mala fama, coma o lobo. Infundía medo e xeraba un profundo odio entre os aldeáns, pois cando tiña fame atacaba os animais (ovellas, cabras, vacas e cabalos).
Dígovos, compañeiros, que hai un par de semanas soñei que volvía durmir na casa dos pais. Oía os grugulexos dos pavos no capoeiro. Espertaba asustado. Pensaba que andaba o raposo no galiñeiro. Acerqueime á ventá, pero só mirei escuridade. Asustábame e volvía á cama onde me agochaba baixo as mantas. Logo soñei que Bento O Carpiño me contaba que el tamén soñara que escoitara rinchos no medio da noite. Que foi á fiestra e viu un cabalo negro que lle roubaba a egua que tiña na corte. Pero ese soño tiña algo real. O seu veciño José de Cubelo díxolle que esa mesma noite lle desaparecera a egua do cuberto. E agora, compañeiros, penso naqueles percorridos polas aldeas. Lembro o raposo pendurando na vara. Vexo os seus ollos abertos. Eran coma dous cristais negros, eses que amosan todas as criaturas perseguidas, atrapadas e mortas, a esas horas da alba nas que a luz empeza a abrirse paso baixo a inmensa ollada do ancho ceo por onde vagan astros apagados.