Nun principio pareceunos un insulto, que o viño que Moncho estaba tomando xa se lle subira á cabeza e comezaba a faltarlle a un compañeiro chamándolle unha desas palabras raras que nin sequera veñen no dicionario: opsímata. A situación volveuse tensa, e a min lembroume cando un camarada de mili se cabreou e revolucionou a todo o cuartel porque alguén lle chamara bisoño. O home non coñecía a palabra e algún mal intencionado aínda o encirrou asegurándolle que iso era peor ca nomear a súa nai de moi mala maneira. Ó final tivo que intervir o sarxento para poñer orde.
Nesta ocasión, quen puxo orde foi Xulio advertindo que hai que falar para entenderse e non para provocar dúbidas, que Alan Bennett, cando usa esa palabra, na fermosa noveliña que el lle prestara a Moncho, consciente do difícil que vai ser atopar o seu significado, xa o explica no mesmo texto: «Persoa que aprende tarde», claro que se se lle busca o étimo é moi doado caer na conta, pero para iso hai que saber grego.
Ó final, como di Xulio, o insultante non é a palabra senón o seu uso con fins discriminatorios. E aínda que nos gusta presumir do que aprendemos na nosa adolescencia ou de lembrar a algún profesor que nos deixou a súa pegada, o noso currículo escolar só nos deu unhas directrices para o que logo ía ser a nosa vida profesional, e Moncho, que xa é avó, demostrou que tamén el segue aprendendo cos libros que lle prestan.
Ó largo dos anos son moitas as persoas que che falan de terse formado na universidade da vida ou, máis prosaicamente, que a súa formación é autodidacta, sen faltar moitos outros que, aínda presumindo da súa educación universitaria, recoñecen que sacándoos do seu campo de traballo son uns analfabetos. Din que cando o físico Niels Bohr ía ó cine, tiñan que explicarlle o argumento porque aquilo non era o seu.
Cada quen, en base a esa formación postgrado que nos dá a vida, ten un segundo currículo que lle permite afrontar diferentes facetas máis aló das profesionais, incluso a súa propia opinión sobre temas tan diversos como o acceso ás armas ou festas en Downing Street, por non citar outros máis revesgados. E claro que presumimos de poder discutir de calquera asunto, de ser persoas con mundo e ampla visión en temas de cultura xeral, verdadeiros mestres de moitos oficios, capaces de reparar o motor dunha rozadora como de explicarlle ó fontaneiro como debe entubar un sumidoiro segundo aprendemos nos titoriais de YouTube, sempre moito máis accesibles que un libro. A aprendizaxe é, ou debe ser, algo constante en calquera oficio, porque a formación non remata tras conseguir un título, senón que continúa ó largo da vida, xa sexa por medio de cursos de reciclaxe ou de novos sistemas de traballo, como da propia experiencia laboral.
Na novela de Alan Bennett, a opsímata vén sendo a mesmísima raíña Isabel II de Inglaterra, cando descubre os pracenteiros valores da lectura, pero é ela mesma quen o recoñece cunha grande mostra de humildade e convertendo ó encargado de fregar os pratos no seu pazo no seu asesor literario.
A fin de contas, todos nos podemos considerar uns opsímatas, e malo daquel que non quere selo.