Pasan lentas as horas da tarde. Hai xa xestas en flor: maio brilla no horizonte. No curruncho dun prado, ao pé dun regato, loureiros florecidos bríndanlles un refuxio aos paxaros e tamén aos nosos soños. Por enriba das aldeas do monte, o vento empurra polas nubes cara ao norte; mentres tanto, un veciño leva o seu rabaño de cabras e ovellas para Balteiro, conduce os animais para un cortello renovado, para o seu doce fogar onde descansarán deitadas e envoltas na quietude da noite, sen temor a que as abafe o lobo. Pensas entón, así de súpeto, no que significa cantar: «Compoñer ou recitar textos ou versos para celebrar algo ou para loar algo ou alguén», explican os dicionarios.
Cantar. Cantar aos mortos e aos vivos. Cantar aos outeiros dos Miñotos, onde nos agochabamos de nenos, e aos vimbios e ás canas de Xión, que sabían a mar. Cantar aos brañais dos Laguchos, onde entre a herba tomaban o sol as coloridas e fantásticas lagartiñas. Cantar aos bieiteiros das beiras do regueiro no recanto de O Canto, e ás flores que amosaban os espiños detrás da casa labrega e da horta dos pais de túa nai, e nas testas das leiras de As Cabadas Grandes. Cantar aos lorchos que pescabamos nas cangrexeiras e nas redes cando levantabamos as pedras na praia de detrás do malecón do Bodión, debaixo do Naranxo. Cantar aos chopos que cravabamos coas francadas polo cantil de Subigrexa e aos correolos que faciamos saír dos buratos das pedras da punta do Capitán guixándoos cos bicheiros desde as gamelas. Cantar ao frío e á calor, ás tebras da noite e á luz branca coma de cal dos días de primavera e verán, ao sol e á choiva. Cantar ao esterco e ao millo recén nacido, ás patacas novas, aos fabóns, aos chícharos e tirabeques, e ás caldeiradas de maragota. Cantar á herba dos prados da Figueira e aos ondulados mares de centeo e trigo da Seara. Cantar. Cantar a todo o que respira e está vivo, mesmo á pedra escarchada pola calor e xeada. É máis, vellos compañeiros! Cantar ás nenas da aldea, ás que lles víamos as braguiñas cando xogaban á corda ou comba e a peringolla.
Mais o noso canto non era épico. A valentía non era o noso canto. Non eramos uns cajalleiros, pero non podiamos loar un valor que non nos pertencía. En cambio, si cantabamos os nosos medos e nunca alardeábamos do pouco que sabiamos. Nós, meus prezados compañeiros, só loabamos o regueiro, o noso calmo mar, a nosa pacífica enseada onde viñan cardumes de sardiñas a criar, o noso monte das Forcadas, o campo da Cova da Silva, e os piñeirais que arrodeaban Loncres. Respectabamos os paxaros e os animais, tanto coma as nosas sete fontes. Lembrades a de Novelle? Non a de agora, canalizada para levar a auga ás casas da aldea, senón aquela dos nenos que eramos e que hogano ás veces recuperamos entre a néboa dos recordos.
Lemos un verso de Javier Martínez Reverte (1944-2020) no que fala de «amor entre fantasmas» e do diaño. E fíxome pensar que naquel tempo, nunca visitabamos individualmente o manancial e o campo que había antes del. Iamos en grupo a aquel claro entre as árbores e a ladeira do monte. A auga brotaba de debaixo dunha enorme rocha, trala cal se erguía un piñeiro. Xuncos, silvas e herba rodeaban o espazo limpo onde bebiamos cando nos cansabamos de xogar coas pelotas de trapo. A auga descendía para unhas brañas e tamén para unha sombría corredoira de pedras. Nunca nos demorabamos naquel inquietante lugar. Intuíamos que alí operaban misteriosos espíritos que practicaban a prosa do medo. Na paz da tarde na que agoniza marzo, envolta nunha nube azul, coma de sulfato de cobre, chegas a casa con tres calas na man. Entrégasllas ao teu amor. Ela sorrí e crava a súa mirada en ti. E dislle: «Meu ben, cando me miras deste xeito, aínda vexo nos teus ollos abismos enfeitizados!».