Parecíannos pantasmas ou espectros que ás veces flotaban entre a gasa gris que formaba a luz co bafo da terra
05 ene 2025 . Actualizado a las 05:00 h.Nas frías noites de decembro da nosa infancia, cando había lúa chea, os palleiros parecíannos pantasmas ou espectros que ás veces flotaban entre a gasa gris que formaba a luz co bafo da terra no aire do ceo. Tamén nalgunhas ocasións semellaban coma antigos guerreiros petrificados. Aquelas figuras cónicas e sombrías, que sempre espertaron a nosa curiosidade e emoción, poboaban os agros do Canto, das Certaíñas, das Cabadas, dos Lombos, dos Fríos e das Fontaíñas. Recordamos neste intre aqueles amenceres de troula da mocidade. Sempre había xente xenerosa que collía os seus coches e ciscaba polas aldeas aos que non o tiñamos. Entón había algúns que gustaban de agatuñar ao vértice do cono para vir a rolos até bater coa herba e os cañotos do millo.
Desde a distancia da nosa actualidade, dígolles a aqueles colegas de farra: Nos palleiros, naqueles que aínda vibran nas leiras da nosa memoria, cabía a vida. Os amores clandestinos, os que precisaban abrigarse e non tiñan onde se pór a cuberto, os que ían fuxir coa chegada da luz do día, os que necesitaban agocharse, os perseguidos. Nos palleiros tíñase escondido dos representantes da Lei moita xente… Mesmo algúns ocultaron vietnamitas e panfletos…
Os palleiros da memoria fannos lembrar os que había ao redor do colexio Martín Gómez, da desaparecida Casa do Concello e do Campo da Misión e tamén nas leiras dos costados do río Breiro, en Vimieiro, na Boqueira de A Negral, na Cachada, no Calcadoiro… Era nos tempos da escola. A súa lembranza lévanos a Marisa Armental: dos seus pais, a señora Socorro e o señor Benigno Armental, eran os terreos onde nós xogabamos e aprendiamos as materias máis elementais. Eran xentes de casa grande. Tiñan un baile e debaixo da sala unha cafetería, Las Vegas, talvez unha das máis modernas da vila e de toda a contorna. Eran xentes que sabían de palleiros, hórreos e adegas. Mesmo gardaban cachos do pan que cocían no forno de granito para repartir entre os pobres que lles viñan petar na porta e que logo aínda podían durmir ao quente.
Ao quente tamén soñaban os pobres e os toliños da nosa aldea cando se deitaban preto da pota do cañeiro. E mesmo un pouco antes de meterse entre a palla da barrela, xunto aos cans, tomaban un groliño de augardente acabada de caer pola espita. Estas inocentes criaturas, que andaban perdidas polos camiños, ás veces axudaban nos traballos que se facían en común. Todo isto foi antes de que chegaran os tractores, que, segundo dicían, trouxeron o progreso.
Daquela, antes de que os arados de pau pasaran a gozar do seu eterno descanso, nos campos escoitábanse os golpes das sachas contra a terra seca ou xeada, e soaban bastantes musicais entre tanto silencio como esparexía o firmamento sobre as praderías arestora abandonadas, pero que rememoramos case diariamente. Isto era nos tempos nos que a profesora dona Maruja Lorenzo poñía escola naquela escuálida casa de Quintáns. Pervive en nós o recordo daquela mestra, unha sabia naquel páramo de analfabetos que formabamos, mais sen sabelo.
Eran escenarios en branco e negro. As cores dunha etapa de pura necesidade, outros dicían «os tempos da fame neghra». Reinaba entón entre nós o lobo da fraqueza e da soidade. Era o mesmo salvaxe animal que afogou e devorou a Sylvia Plath, cando saían cazar polas aforas de Londres. Era o mesmo lobo que enclaustrou á delicada Emily Dickinson na súa casona de Boston. Era tamén a mesma fera que perseguiu por entre as casas de Lestrove a Rosalía de Castro, cando ía camiño de Dodro e de Laíño. Polo menos con dona Maruja aprendemos a escribir os nosos nomes e os de nosos pais. Con outros mestres, un pouco tempo máis tarde, sufrimos os rigores da vara, máis sen ter aprendido a conxugar o verbo.