Ouvídeme, compañeiros! Aquí entre os penedos dos Miñotos, onde tanto temos xogado ás agachadas, aos tiros e mesmo aos indios contra os vaqueiros. Aquí, arestora, non hai ninguén e, aínda así hai alguén, di Arthur Rimbaud. Non hai ninguén e, con todo, estou vendo ao sereno cazador de Brión chegar sobre os seus leves pasos aos piñeirais dos Carreró. Observo como se apousenta entre as xestas e os toxos, detrás dos muros de pedras, coa escopeta preparada. Armado de paciencia admirable agarda no seu agocho o salto da lebre ou do coello. Mais tamén está atento ao astuto e loiro raposo de rabo longo que leva erguido coma un periscopio.
Retumba o aire na tona do amencer. A torcaza move as ás e foxe de entre as ramas. Brilla a súa plumaxe na íntima primeira luz da mañá, esa que só coñecen os cazadores sosegados, tépedos, mesmo os de almas, coma o noso señor Jesús. Só eles saben que, cando disparan na arboreda ou na devesa, pode que un ou máis perdigóns perforen o latexo do sagrado, a vida dun ser vivo. Nese intre, o fulgor do día ilumina toda a seara e detense o murmurio do tempo, racha a rede tecida co fío das horas. Azar e xasmín. Aroma. Perfume dos primeiros días de maio. Laranxeiras e limoeiros en flor. Recordas a planta que medrara nun lado da fiestra diante da casa familiar: era o resplandor branco daquel noso outro tempo.
Pasou a estación das torrenteiras, dos regueiros e das fervenzas. Veñen os días dos fabóns, dos tirabeques e dos chícharos. Parsimoniosamente vanse achegando os días de merendar cereixas entre as pólas das cerdeiras. Lembras o sabor das escuras-tintas do cuñado Antonio e da Martela. Rememorade: foi no atardecer dos figos maduros cando as velutinas reinaban nas hortas dos novos tempos. Foi naqueles días cando os fermosos perdedores atravesaron os campos baldeiros, deixando tras de si o mofo dos vencidos. Foi un 18 de outubro de hai miles de anos cando aterraron neste cornecho de terra, vellos compañeiros, as mulleres e os homes de onde procedemos: eran estranxeiros e residentes á vez. Estes recordos dos antergos perviven na saliva da tarde, aceda coma os acios das derradeiras vendimas, aquelas nas que mentres apañabamos as uvas nos perfís dos piñeiros asubiaban o ouriolo e a cotovía.
Mais agora mesmo xa estamos no ecuador da primavera. Escoitamos o eléctrico trompeteo do peto (o paxaro carpinteiro) nos lindeiros dos bosques dos montes das Boliñas, onde rematan as leiras da ladeira de Enseño. Avanzamos baixo unha chuvia miudiña que esvara polas costas do Pico da Moreira. Filtran unha luz dourada as nubes que enfilan cara á ría de Noia e Muros. Mentres andamos perdidos nas aldeas do esquecemento, nós entramos en Loxo de Arriba, onde nos informan dunha perda irreparable. Atravesamos pola ponte de granito que dorme arrolada polo estrondo do caudal do río do Tronco. Protexémonos debaixo da canle dunha casa na saída de Loxo de Abaixo. Atrás deixamos unha tira de amorodos na cuneta debaixo duns castiñeiros. Calados. Murmuran as pingueiras entre as follas dos amieiros. Nuns prados ignorados, fronte a nós, a egua Osiris e unhas cantas ovellas. Os animais están empapados, coma nós.
Burbulla a auga que sae con forza dos canos da fonte, preto do cruceiro da aldea. A auga repousa nunha quenlla antes de descender cara ao río entre a herba. Lembramos o sabor dos amorodos, os amorodos da infancia, os amorodos do noso amor, miña rula querida. Este ano non naceron os da costa de Bermo, a onde chegamos logo de observar como a egua Lúa limaba sen reparar en nós a herba de abril, o pasto preferido dos cabalos. E nós camiñamos lentamente pensando que na nosa memoria soñan as aldeas coa xente que as deixaron soas e abandonadas.