Houbo un tempo, cando nós eramos uns mozotes que tamén xogaban a ser uns machotes, nos que ninguén se atrevía a cruzar polo adro da igrexa. Mesmo os homes feitos e dereitos agardaban ao canto dos galos na amañecida para baixar á praia polo camiño pegado á horta da reitoral. Daquela, dende a nosa casa mesmo se ouvían cantar os galos da Devesa.
Canto tempo fai, miña raíña, que non escoitamos o canto dun galo? Agora só ouvimos o asubío do merlo, esa feliz forma negra de pico amarelo saudando dende entre as pólas das árbores do parque a chegada dun novo día, un pouco antes de que a mañá se emborrache de luz solar.
Sen embargo, había noites nas que aguantabamos o tipo no lindeiro dos piñeirais ata bastante tarde. Mais cando no medio do silencio da penumbra escoitabamos o chío da curuxa, cuxos ollos iluminaban a escuridade coma dúas luzadas, entón recuabamos até atopar acubillo entre as casas da aldea.
Sabes que? Si, dime? Acaban de comunicarme que morreu Plácido Betanzos. Si, aquel sorrinte e afable home de Palmeira que fora concelleiro en Ribeira. Vaia por deus! Estaba enfermo? Si, estaba. Sabes? Que? Agora, relémbrome de que cando era un rapaz, nunha primavera, cando camiñaba polo cantil da praia ouvindo o cansado rouquén da baixamar, tropecei co cadáver dun home. Leveime un susto tremendo. Púxenme tan branco como estaba o defunto que o mar deixou sobre a area. Ao cabo dos anos, pensando naquel feito cheguei á conclusión de que aquel temor é o respecto que aínda lle teño a iso que chamo sagrado.
E que é iso que chamas sagrado, meu amor? Pois... Sagrado é quen retorna morto á terra surfeando sobre o lombo das ondas. Segundo Álvaro Cunqueiro, antigamente na Bretaña os cegos eran considerados seres sagrados. E para min, aquilo que está inferido no ámbito do sagrado é, por exemplo, honrar a memoria dos meus pais e dos meus ancestros. Os camposantos son sagrados porque ese é o reino do silencio absoluto, o reino dos mortos, dos nosos e dos que poboaban as rúas poeirentas da Comala de Juan Rulfo e tamén os que andan polas páxinas de As crónicas do Sochantre de Cunqueiro.
Os vellos da aldea contaban daquela que os defuntos non dan nin piden esmola, pois para aló non lles poñían solto nos petos, só levaban a cartilla bancaria, se a tiñan.
Aínda así, atopábanse nunha situación máis vantaxosa que os que frecuentaba Willian Burroughs. Cando o vello escritor ionqui vivía na súa cabana de madeira nas aforas de Kansas, xa moito despois de que o visitaran algúns dos monarcas do rock, relataba que acudía todos os días aos pubs e bares que había nos arredores do camposanto. Mulleres rubias osixenadas servían indiferentes tralas barras whisky falso, pero non puñan tapas. Por iso dicía que os seus compañeiros mortos volvían morrer outra vez, só que agora de fame e sede, porque ninguén lles quería vender mercadoría aos establecementos.