Cae a noite. Un desacougante silencio invade a pista de terra que atravesa a agra de Bermo. Lembras os níscalos que tes colleitado o pasado outono nas súas beiras, onde agora as carrouchas tremen ao oír as pegadas do camiñante. Escóitase o gri-gri dos grilos. Soa quedamente a música dos campos solitarios. O murmurio da auga do regato adormece a aldea de Coroño. E as madreselvas descansan recostadas sobre as tapias dos muros. Soñan os fieitos coa corrente continua do río que se despreguiza entre ameneiros e salgueiros.
Acaba maio. O mes quinto. Cando estabas internado no colexio de Compostela era o mes de María, e tamén o das flores. E cando eramos máis pequenos era o tempo de sementar o millo. Naqueles días, baixabamos coas gadañas o esterco dos carros e formabamos escuras moreas sobre as leiras e despois esparexiamos coas forcadas a materia orgánica. E logo labrábase o terreo cun arado de ferro do que turraban dúas vacas. Nós non eramos de bois castrados. Os únicos bravos que coñeciamos eran os que visitabamos cando se lles levaban as reses porque dicían que andaban de sasón (vaia palabra para nomear o apetito sexual dos animais!). Naquela época as vacas non soñaban co progreso, que chegou cos tractores e significou o comezo da fin do seu reinado. Só se salvaron as chamadas leiteiras.
Lembras. Lembras cando chegabas no crepúsculo con elas desde o campo de Novelle. Amarrábalas na corte e logo acomedábalas, a elas e tamén as ovellas e demais bechos. Máis tarde, coa sombra da noite caendo sobre a corredoira, ías buscando os compañeiros. Se non os atopabas, ficabas só. Non era nada malo. Ao contrario. Aproveitaches eses intres para aprender a sintaxe que practicaban todos os seres solitarios, sobre todo os nocturnos. Tamén facías exercicios nas mañás dos sábados, cando a túa nai che mandaba ir buscar algo á taberna dos Cacharros. Aproveitabas para visitar a viña de Lara e mirar os campos de Tarrío. Debaixo das parras colleitabas varias restras de amorodos e logo comíalos na apacible calma que alentaba no adro de herba da capela do Santo Sanmartiño.
Neses instantes descendía sobre a aldea calada a luz branca do mediodía. Iluminaba as acuarelas que o futuro viño tinto xa debuxaba sobre a brillante gomariza. E ao mesmo tempo, nese intre falaba o silencio do cansazo das bisagras das portas dos cortellos, e tamén falaban as sombras dos alboios e das lareiras sen fogueiras. E mentres de enfronte, desde os loureiros que agochaban a horta e a casa de Antonio o Cadete, viña até os teus oídos a música das galiñas, a melodía daquela horta que nunca vos atreverades a explorar.
E namentres vas camiñando, vas repasando estampas daqueles días de verán posteriores a pór punto na escola. Aparecen no espello da túa memoria unhas escenas dos días anteriores á festa de San Xoán. Naquela época foi cando decidimos construír unha pequena cabana entre os outeiros dos Miñotos, onde nos xuntabamos nos solpores. Dende aquel clandestino agocho vixiabamos os carreiros por onde ás veces andaban homes escuros con armas e que acostumaban a fisgar nos vieiros que frecuentaban os raposos, que escanaban os seus tobos entre as espesas xesteiras, e que só nós coñeciamos.
Despois, ao regresar para o Souto dabamos un rodeo. Iamos polo sendeiro paralelo a un regato que baixaba dende Novelle e desembocaba cerca das casas do señor Xaquín o Belán e de Francisca a Rata. E deste xeito apareciamos no medio da aldea, ao lado do muíño de Vitorio, de onde xurdía un forte recendo a fariña de millo e de onde tamén ás veces saían mulleres con sacos de salvado encima das cabezas coroadas por un pelo nevado.