A propósito de «Eclipse total», de Pont Flotant. E e a propósito tamén de «Contando polos dedos», de Quico Cadaval e Chusa Pérez de Vallejo
24 oct 2022 . Actualizado a las 05:00 h.Cando acudo no verán a unha desas excursións nocturnas que se organizan para ver os ceos, con Jorge Mira de introdutor, erudito e xenial, sempre insiste en que hai máis estrelas no universo que graos de area en todas as praias da terra. E se me permiten facer certo paralelismo, é o mesmo que contan Pont Flotant, neste Eclipse total, en referencia a insignificancia do ser humano na historia de ese universo. Palabra, ou concepto, tan enorme que cando a pronuncias parece que empacha.
Poñan agora de fondo musical Il mondo de Jimmy Fontana (canción que canta en directo Jesús Muñoz) e reflexionen, sen dramatismos innecesarios e sen «lágrimas manipuladoras», sobre o paso de cada quen por este mundo, sobre as relacións familiares ou de amizade. Rememoren minuciosamente eses momentos, sutís ou bastos, que marcaron esa vida que está a piques de terminar. Inexorablemente, a morte chega sempre por sorpresa e precisamos irmos coa tranquilidade que non foi un erro vivir. Aínda que, seguramente, teñen razón eses que din que a vida está sobrevalorada.
A dramaturxia admirable de Pont Flotant (Álex Cantó, Joan Collado, Jesús Muñoz e Pau Pons) xurde dun traballo de investigación e documentación (recordemos as referencias á Posidonia ou ao Big Bang) serio e contrastado sen perder esa visión abstracta sobre a crueza dos datos que o teatro ten que impoñer sempre.
A escenografía metafórica, con esa plataforma circular que xira coma o propio mundo con eses globos que semellan ser planetas e, ao mesmo tempo, con ese realismo costumista representado por esa gran mesa familiar na que as confidencias son a expresión simplista das relacións persoais, familiares e sociais, crean espazos paralelos mais non contraditorios.
E cabe destacar esa interpretación extraordinaria (de Álex e Jesús), na que dan voz e forma a un lote de personaxes sen perder en ningún momento naturalidade e ritmo. Mesmo utilizan os seus propios nomes para deixar constancia desa honestidade profesional que tan poucas veces vemos.
E non esquezamos esa coidada estética do material que usan para ambientar cada escena, eses rolos de tela coa historia inacabada do universo, esa primeira tea que contén a súa biografía familiar e vital, ou ese cúmulo de roupa sobre dos corpos inertes como alegoría do paso do tempo.
Ningún elemento e fortuíto. Todo nesta obra está pensado e medido con equilibrio para non excederse nin perderse nese sentimentalismo barato do que tanto se abusa no mundo do espectáculo. Din os flamencos, cantantes e bos afeccionados, que para distinguir aos xenios tes que sentir unha especie de belisco nas entrañas.
Eu onte sentín algo parecido vendo ese Eclipse total. Se queren xa poden apagar Il mondo ou poñelo en bucle. Grazas.
A simbiose perfecta entre palabra e xesto
Cadaval é o mestre por excelencia da narrativa oral galega. A súa presenza, dentro ou fora do escenario, sempre esconde un coello debaixo da boina galega fabricada en Navarra que te vai sorprender. Non importa se o conto é un reconto que seguramente oíches cen veces, ou aquela historia inventada pola imaxinaría popular, ou polo propio Quico, que esqueceras que xa escoitaras cando eras cativo. Como lle pasou a Milagros Cotelo que, oíndo o da pelexa entre o canteiro e o abade, recordou que seu pai xa llo contara moitas veces, sendo nena.
A linguaxe, a memoria e a narrativa de Cadaval é unha especie de serpe descoñecida que se retorce sibilina buscando, entre o incauto público, un oco para colarse, xogar con el, e divertirse. Improvisa, pero non tanto como parece. Dende logo, ao meu parecer, non textualmente. É certo que ten unha capacidade case hipnótica de contar a mesma historia moitas veces e que ti penses que sempre é nova. Claro que falo dende a miña percepción obnubilada pola admiración que lle teño.
Eu sempre lle vexo algo distinto por unha causa fundamental, considero que é coma unha especie de trileiro que controla o tempo e espazo escénico ao seu antollo. Por iso aínda que pareza que se repite, non é certo. É un narrador extraordinario, unha especie de malabarista da palabra que sabe como dominar os silencios, que mira ao espectador sen complexos para preguntarlle directamente se se sente cómodo, alegre, sorprendido ou aburrido.
Nesta ocasión ía acompañado por Chusa Pérez de Vallejo para facer unha especie de linguaxe de signos un pouco especial, no teatro xa sabemos que nada é o que parece. Fan boa parella. Compenetrados e confidentes. Chusa, neste caso, aporta frescura, desenfado e moita creatividade. Parabéns para ela.
Pido desculpas, iso si, para os que pensen que se me nota moito que son fan incondicional de Quico Cadaval, pero de cando en vez penso que me podo permitir estas licencias que, por outra parte, son loanzas de sobra merecidas. Saúde e larga vida…