O profesor Antón Costa dirixe a colección de Kalandraka dedicada á educación
03 feb 2020 . Actualizado a las 05:00 h.A pedagoxía defínese tradicionalmente como a capacidade para ensinar ou educar, e tamén como unha ciencia que se ocupa da educación e do ensino, isto é, do proceso de formación dunha persoa. Teño para min que é algo relevante a ter en conta nestes tempos, ao que sen dúbida axuda o acceso a textos clásicos e contemporáneos desta ciencia. Para facelo na nosa lingua, con rigor, didactismo e espírito crítico existe a colección Biblioteca de Pedagoxía que publica a editorial Kalandraka baixo a dirección de Antón Costa Rico, catedrático de Teoría e Historia da Educación. Un proxecto que, ademais, foi galardoado o ano pasado co premio á mellor iniciativa bibliográfica na cuarta edición da Gala do Libro Galego.
A colección -herdeira de propostas illadas que viron a luz hai anos e que deron a coñecer textos de Célestin Freinet, Jean-Jacques Rousseau, Luis Bello, María Barbeito ou John Dewey- acolle, ata o momento (e en pouco máis de cinco anos), un total de dez títulos irmandados polo concepto de «pedagoxía innovadora», como testemuñan os ensaios subscritos por Francesco Tonucci, Jean Piaget, Maria Montessori, Paulo Freire, Lev Vigotski, Philippe Meirieu, Freinet, a magnífica Carta a unha profesora da Escola de Barbiana ou unha recente proposta que incorpora unha referencia de investigación galega a cargo de Salvador Cidrás e Vicente Blanco, titulada Educar a través da arte.
Para Antón Costa a existencia da colección supuxo un desafío para o que se escolmaron textos e documentos acaídos de cara a acadar o que denomina unha «formación lenta», individual e comentada, que promova asemade «unha educación crítica, activa e democrática». Neste sentido, os libros de Tonucci resultaron un verdadeiro talismán, mais a xuízo de Costa, «de momento, para min, o título estrela está aínda fóra da colección e trátase de Democracia e educación de Dewey». Tamén agarda por libros de «Mario Lodi, e outros de Jerome Bruner ou Élise Freinet. Depositei moita confianza en Philippe Meirieu, porque é moi do noso tempo. E a ver se antes dun ano puideramos contar con el mesmo en Galicia».
Un dos elementos que lle outorgan certa singularidade a cada un dos libros que compoñen a colección é que, alén da tradución, todos e cada un deles gozan, inicialmente, dun texto do director da colección que presenta o autor e a edición, ademais dun texto de carácter introdutorio e un corpus de notas a rodapé que, dalgún xeito, contextualizan e clarifican cuestións de carácter histórico ou conceptual, «dando conta, ademais, da presenza dese autor ou autora en Galicia, da súa posible incidencia entre nós e, dado o caso, as singularidades derivadas das lecturas que se fixeron ou dalgunha experiencia concreta que se desenvolveu aquí».
As persoas que se responsabilizan da introdución son especialistas cualificadas, como tamén aquelas que subscriben un epílogo, loxicamente conclusivo. Ao respecto, Costa indica que lamentablemente hai que buscar especialistas fóra de Galicia. «O actual sistema universitario, e tamén nas Ciencias da Educación entre nós, condiciona o empobrecemento intelectual de quen exerce como docente universitario máis do que se poida pensar», subliña.
Silencio e ausencia
Costa valora a experiencia positivamente: «Foi unha aposta de Kalandraka que eu agradezo moito, porque a min en particular me permite desenvolver un soño». Non esquece manifestar, asemade, un lamento como é a dificultade que supón a visibilización deste traballo nos medios, mais tamén no ámbito universitario, «onde abunda máis inoportunamente o silencio e a ausencia..., coa que hai que pelexar militantemente». E malia a presenza dos títulos nas bibliotecas universitarias de Ciencias da Educación en Galicia, apunta o interese que debería suscitar nos sindicatos de docentes: «Case todos insensibles, agás o caso do STEG».
En breve agárdanos xa o devandito ensaio de Dewey, con tradución de Manuel Vieites e epílogo de Jaume Martinez Bonafé, profesor da Universidade de Valencia, e outros títulos que enriquecerán xa non só a colección senón, dalgún xeito, o patrimonio de textos traducidos de orientación pedagóxica en Galicia. Un mérito que cómpre, talvez, saudar e lembrar.