Chámame a atención que se afirme que os paseos polos recunchos de Santiago inspiraron a moi notables escritores de todas as épocas e que, entre os estranxeiros, só se cite polo común a Hemingway e a García Márquez. Unha limitación lamentable, porque significa deixar fóra a unha longa listaxe de creadores de primeira liña, entre os que figuran John dos Passos, Borges, Saramago, Welles (con minicámara), Paulo Coelho (que percorreu o camiño en 1986 e un ano despois escribiu O peregrino de Compostela, no orixinal, O Diário de um Mago); a surcoreana Kim Nam Hee (fixo o camiño e gañou o premio Aymeric Picaud), o peruano Manuel Scorza e un longo etcétera.
Desde a vertente cinematográfica, o número de filmacións curtas non é excesivo. Non obstante, Martin Sheen, de pai galego, e o seu fillo Emilio Estévez ousaron poñer en pé a longametraxe The Way. Sheen dixo que fixera este esforzo porque «o Camiño de Santiago é a metáfora máis xenial e perfecta da vida». Rodou a historia dun americano abatido que fai o camiño tras perder ao seu fillo.
O outro gran proxecto fílmico, concibido para ser a gran película do camiño, con Anthony Quinn, Charlton Heston, Anne Archer e Richard Wagner nos papeis máis rechamantes, terminou por ser unha produción de Antena 3 TV que merecía unha acollida multitudinaria. Ver na praza do Obradoiro todas aquelas estrelas de Hollywood facía soñar cun éxito internacional. Mais o éxito non foi tan grande. Unha mágoa.
Pero a historia con maiúscula segue a ser a mesma. De Carlos I de España e V de Alemaña naceu o apelativo Camiño Francés como Rúa Maior de Europa, que é o que acabou sendo, cun espléndido futuro por diante. Porque hoxe xa non estamos ante unha única ruta xacobea, senón ante unha multiplicación formidable de camiños que teñen un mesmo destino: Santiago de Compostela, esa cidade prodixiosa que é, á vez, o cumio dunha fe e a espora dunha fantasía. Un camiño que, de certo, comeza na porta de cada casa e que, como reza un dito popular, «non se anda senón que se vive». Por iso é importante saber del e dos xenios que o agrandan coa súa presenza e o seu saber. Amén.