Mantemos os galegos unha estraña reticencia ante o gran escritor Camilo J. Cela, malia ter obtido o Premio Príncipe de Asturias das Letras (1987), o Nobel de Literatura (1989) e o Cervantes (1995), e comparecer sempre, en todas partes, coma un galego de pro, nacido en Iria Flavia (Padrón) o 11 de maio de 1916 e finado en Madrid o 17 de xaneiro do 2002, é dicir, un galego internacional, cunha especie de alma emigrante que o xunguía a toda unha saga de galegos trotamundos.
Que é o que non lle acabamos de perdoar? É certo que escribía en castelán e que tiña unha visión temática extensa, porque el aspirou sempre a competir cos grandes: con Hemingway (co que xantou no Escorial), con Albert Camus (ó que admiraba moito) e sobre todo cos latinoamericanos do boom, cos que mantivo un pulso declarado que non lle impedía ter amizade con algúns deles, sobre todo co mexicano Juan Rulfo, ó que mimou —porque o merecía— en varios encontros relevantes.
Era a soberbia dalgúns latinoamericanos do boom o que o anoxaba e provocaba as súas airadas respostas. E tamén rexeitaba o impostado e artificioso esquerdismo dalgúns deles. Por exemplo, do propio Gabriel García Márquez, que se acomodaba na Cuba de Fidel Castro, sen facer nunca unha crítica deste líder comunista.
Un día, eu, gran admirador da literatura de García Márquez —sobre o que escribín un libriño acerca das súas estancias en Galicia—, díxenlle a Cela que o correcto sería xulgar ó colombiano só como escritor. Estabamos nun acto oficial dun diario madrileño e botoume unha ollada de ira que literalmente conseguiu que me afastase do grupo.
Un día entrevisteino en Compostela, no Hostal dos Reis Católicos, sobre a súa obra Madera de boj, que publicaría en 1999. Acompañábame o xornalista Diego Bernal, que aparece citado con agarimo neste libro. Cela estivo moi irónico e burleiro ata o exceso, mais ó cabo díxome: «Non publiques nada disto. Se o fas, retirarei as referencias a Bernal que fago no libro». Arrepentírase de terse recreado contando o que non quería, e eu transixín, non por el, senón por Diego. Era este carácter o que máis o prexudicaba.