Miguel Sande: «No labirinto da vida hai personaxes que atopan a saída, pero outros non»

Miguel Sande (Pastoriza, Arteixo, 1961) é unha das grandes voces da literatura galega contemporánea. Unha voz, ademais, esencialmente poética, na que esa «forma superior da verdade» da que Gamoneda fala á hora de definir o que realmente é poesía latexa en toda a súa obra, da primeira á última páxina. Iso acontece, e é importante subliñalo, non só nos seus poemarios, senón tamén cando escribe teatro e, por suposto, narrativa. Como agora. Coma hoxe mesmo. Cando, apenas uns días despois de recibir o 25.º premio Johán Carballeira de Poesía, chega ás librarías unha nova novela súa: O negociador, finalista do Xerais. Unha historia que ten, como punto de partida, un feito terrible, o máis longo dos secuestros cometidos por ETA: o de José Antonio Ortega Lara, que pasou 532 días sepultado en vida nun zulo construído baixo unha nave industrial en Mondragón.

—Un libro narrado a través dun verdadeiro «xogo de perspectivas». Onde situou, nesta novela, a raia que separa realidade e ficción?

—Esa raia non existe...

—Non existe, di?

—Non [sorrí Sande]. E, ademais, na súa inexistencia reside, precisamente, o xogo do libro. Nas páxinas de O negociador non hai unha liña de separación, como tal, entre ficción e realidade. E esa maneira de narrar é a que me axuda a contar esta historia. Eu penso que, grazas aos lectores, toda historia novelada é sempre certa.

—Nesta nova novela súa hai un testemuño verdadeiramente excepcional: o do home que intentou conseguir a liberación de Ortega Lara ao longo de seis encontros celebrados en Alxer. Un negociador frío, que non xulga...

—Si: que só trata de resolver un conflito.

—E iso, por riba, negociando nun país sumido nunha guerra civil, cos islamistas tratando de recuperar o poder. Por que non hai nomes na novela?

—Non hai nomes porque a min paréceme que poñerllos sería como poñerlle ao libro, tamén, data de caducidade. O que hai son sensacións. Sensacións que hoxendía, 25 anos despois daqueles feitos, seguen vivas. Sons sensacións íntimas que transcenden o paso do tempo. Ese foi o material que eu utilicei para novelar.

—Como a presenza dos olores, por exemplo.

—Claro. Aí están os olores que el lembra. Como está o seu particular caderno de notas, concibido de maneira que a información non puidese ser desencriptada. Como está o medo, envolto nun xogo de enganos e tamén de esaxeracións. E a soidade dun hotel no que aínda perviven as sombras, as presenzas/ausencias, de Édith Piaf, de Albert Camus, de María Casares e de tantos outros.

—O paso do tempo trae consigo unha perspectiva nova, axuda a comprender?

—Penso que si. E a novela está narrada desde a perspectiva que hoxe temos. A vida é un labirinto moi complexo. E nese labirinto, no labirinto da vida, hai personaxes que atopan a saída, pero outros non.

—Estamos perdendo a capacidade de ser críticos coa realidade?

—Estamos perdendo, incluso, a memoria. Todo vai xa demasiado rápido. Pero a literatura sempre nos abrirá as ventás do mundo.

---

---

---