As poetas Eva Veiga e Pilar Pallarés elaboran unha preciosa escolma da obra da homenaxeada no Día das Letras e reflexionan sobre a súa escritura
08 abr 2024 . Actualizado a las 05:00 h.Luísa Villalta (A Coruña, 1957-2004) cumpriría 67 anos o próximo 15 de xullo, neste ano no que a Real Academia Galega lle dedica, aos dous decenios da súa prematura morte por unha meninxite, o Día das Letras Galegas. E sesenta e sete poemas son os que ten a escolma que prepararon as tamén poetas Eva Veiga (Ombre, Pontedeume, 1961) e Pilar Pallarés (Culleredo, 1957) para o selo Chan da Pólvora, Así vou eu, formando parte. O feito engadido de seren ambas as dúas coetáneas da autora homenaxeada, da mesma xeración, engade valor a esta preciosa antoloxía, como os senllos textos que achegan á edición, pequenos ensaios cheos de aguda reflexión, análise, aproximacións e admiración á obra e á figura dunha muller que quixo ser dona de seu tempo pese a transitar unha época na que aínda estaban os camiños feministas en fase temperá de construción. «O triunfo verdadeiro só se acada cando se mira ao ceo e se ve nel a inmensidade do espazo que temos para voar. Se a isto é ao que chaman post-feminismo, esperemos que chegue canto antes», escribe a poeta nun dos textos documentais que acompañan o libro.
O poemario-crónica que Villalta dedicou aos derradeiros días do barrio de prostitución coruñés —Papagaio (2006), iluminado polas imaxes da fotógrafa Maribel Longueira— en proceso demolición é unha mostra clara da súa audacia e da súa posición social e política: «Puta / Palabra que debería ser final e non comezo. / [...] Puta: palabra aínda, sen muller dentro / sen home furando a palabra para conseguir a muller / que fica sempre agachada na sombra inaccesíbel do tambor / aturdida polas oclusivas dun destino envolvente / e violador talvez, ou talvez seducido pola imposibilidade / dun amor material-maternal / un amor oclusivo que se peche ao diñeiro / mais destino ao fin, / sen destino portanto».
Altura intelectual e civil
Estes son algúns dos versos que recolle o traballo de Veiga e Pallarés, quen incide na idea «dunha escritora radicalmente comprometida coa Galiza e coa súa lingua, cunha poesía en que coexisten altura intelectual e carácter civil», que se coloca ao lado das clases populares, coa oposición á guerra —a segunda invasión de Irak, no 2003— e co movemento cidadán Nunca Máis.
Tamén terza Veiga para insistir nestes aspectos vitais: «Foi —é— unha escritora comprometida co feminismo, co ensino, coa cultura e con todas as causas xustas nas que cría con firmeza. Denunciaba a mercantilización da arte e os planos do ensino que obvian o valor e a necesidade pedagóxica da poesía. Nunca eludiu na súa reflexión e actividade ningún asunto por moi espiñento que fose. Era unha cidadá que propoñía e reclamaba outras maneiras para a polis e, do mesmo xeito, para Galiza, a súa nación. En orde a non diminuír a universalidade do poema, ambas son aludidas implicitamente».
No contexto da poesía da década dos oitenta, prosegue Pilar Pallarés, lapso da creación dos poemas que conforman o libro Música reservada (Ediciós do Castro, 1991), «e mesmo na poesía galega de maneira global, a de Luísa Villalta é canto menos rara, por diferente e por infrecuente. Éo pola súa dependencia da música, por ser poesía de pensamento, polo seu carácter racional, pola abstracción».
Melodía e palabra
A propia Villalta trata de explicarse no limiar dese poemario, alumando unha especie de breve poética: «En primeiro termo, a melodía é unha conciencia do ritmo e, por el, do tempo. En segundo termo, esta melodía encontra un instrumento, a palabra, que fai da súa oquedade a esencia xeradora do seu próprio son. Por último, a melodía é memoria dunha luz antiga que se perde a si mesma no camiño, transcurso desbocado e sen destino, condenada a soar para fixar a súa corrente, como unha intelixencia en fuga a comprender e expresar o imperecíbel».
«O alento poético de Luísa —remarca Eva Veiga— é coma ese vento dos ventos que se arrastra polo chan conmovéndoo todo, que entra por cada regaña das rúas, da cidade, elevándose sobre si mesmo; que nos atravesa o corpo deixándonos o seu ronsel de sabedoría».
«Quixen matar a morte provisional, moito máis letal que a definitiva. Quixen, quero —insiste Luísa Villalta na Poética da concreción, peza incluída no volume—, transcreber o que vibra en min, o que escoito. O que é».