Se comparamos a Compostela á que eu cheguei por vez primeira en 1964 coa cidade actual na que vivo, as transformacións son máis ca significativas na fasquía e no espírito. O pasado domingo, data na que Ramón Piñeiro cumpriría cen anos, rematado o acto celebrado na rúa Xelmírez 15, no que se develou unha placa na casa da familia García-Sabell que indica que alí morou, desde comenzos dos 50, quen foi Mestre de Galeguismo, encamiñeime paseando ata a rúa que leva o seu nome. Impactoume o letreiro. Custa traballo considerar -sobre todo aos que o tratamos e fomos da súa estimanza- a que aquel veciño extremadamente afable como personaxe no metacrilato dunha esquina de Santiago. Ramón de Láncara en Compostela, así nomeado no verso de Salvador García-Bodaño, era un cidadán de a pé que paraba a falar coa xente, que collía a diario o xornal no quiosco da Rúa Nova, xusto antes de ir a Correos, como lembraba con agarimo nun fermoso artigo Daniel Beiras, afillado seu. Ao inmenso labor daquel home tímido e valente, á súa enteireza, debémoslle, nada máis e nada menos, que a maior parte da reconstrucción dunha Galicia silenciada á forza, arrasada pola barbarie fascista. A definición que mellor lle acae a D. Ramón é a de Xesús Alonso Montero: «diamante moral». Pola contra, algúns detractores das súas ideas, tentaron e tentan rebaixalo no terreo persoal, mesmo na súa honrosa biografía. Chegan a cuestionar o seu proceso e encarceramento (1946-1949) por actividades clandestinas contra a Seguridade do Estado franquista. Aí está o libro de Dasilva que pon punto, con documentos, a tanta ruindade. Digan o que digan, a segunda metade do pasado século está determinada polos acertos e os erros de Ramón Piñeiro López (Armea, Láncara, 1915 - Santiago de Compostela, 1990). Asistín emocionado no seu día á inauguración da rúa e da pedra sobre a que outra placa deixa testemuña de D. Ramón en Compostela, soterrado no cimiterio de Boisaca, xunto á súa compañeira Isabel. Comprobei como este bronce anterior -diante da reixa do Parlamento, á sombra dun simbólico piñeiro- está escuro e lixado. Quizais como o tempo que nos toca, víctimas do desleixo e da medianía. Escadasí, a memoria de Ramón Piñeiro anima a proseguir. Imposible retratar cunha presadela de palabras a alguén tan rexamente humano, intelixente e sereno, a quen deu todo, cunha xenerosidade sen límites, pola causa de Galica. Nesta data inesquecible, mellor relembrar os seus silencios.