Martiño Rivas: «Eu non fun criado no machismo, son unha excepción»

Segue sendo ese neno que coñecemos en Mareas vivas, pero agora é pai dunha filla, conta cun currículo televisivo impresionante e triunfa no teatro con Jauría, unha obra que chega a Carballo o domingo 13 dentro do Festival Internacional Outono de Teatro (FIOT) e para a que xa non quedan entradas. Non é de estrañar, porque Jauría é moito máis que unha función de teatro, é a representación do caso da Manada, que conmocionou a sociedade e removeu conciencias, incluída a do propio Martiño Rivas (Vimianzo, 1985). Meterse na pel dun dos agresores levouno a facer exame de conciencia e repasar polo miúdo «eses momentos nos que non actuei ben e contribuín ao machismo», confesa o actor, que non ten medo ás etiquetas. «Considérome feminista, podes poñelo con maiúsculas». Oxalá fosen máis coma el.

-«Jauría» está baseada nas transcricións do xuízo da Manada. Que foi o que máis che impactou do caso?

-Mmm [tarda en responder]. Nun primeiro momento, o que me produciu foi bastante tristeza porque acontecese esta traxedia e tamén porque... [suspira]. Creo que eles non son nin sequera plenamente conscientes. Sentín mágoa, sobre todo pola vítima, obviamente, pero mesmo por eles, pola súa incapacidade para sentir empatía. Tamén polo proceso. Porque hai unha gran diferenza de estilo entre como se comunica a fiscal cando os está interrogando a eles e a linguaxe que utilizan os avogados da defensa cando se dirixen a ela. Pareceume particularmente dolorosa a falta de empatía coa vítima, o de obrigala a revivir todo nese escenario, publicamente, entrando en tantos detalles, sobe todo sabendo que é unha nena, unha rapaza moi nova. Produciume tamén mágoa a falta de conciencia deles, ata que punto se permitían utilizar o humor.

­-Que te levou a participar na obra.

-Cando me chega esta proposta de Miguel del Arco (o director), é unha alegría porque a nivel profesional é unha das melloras noticias que te poden chegar, pero logo, sabendo que o material era moi sensible, hai un plus de responsabilidade, de vertixe e tamén de medo por se se podería terxiversar a mensaxe.

­-Por que cres que se podería terxiversar?

-Unha das cousas que me chamou a atención do texto é que creo que a proposta de Jordi Casanovas é intentar contalo sen posicionarse dunha forma moi explícita a favor de ninguén, e iso parecíame perigoso. Intentar que fose o público quen decidise, non formulalo en termos de estar sinalando co dedo índice constantemente quen é o culpable. Aínda que nós, por suposto, sabiamos que estabamos de parte dela.

-Nos ensaios choraches moitas veces?

-Si, porque é moi duro o que acontece aí. Antes dicíache que tiven vertixe, pero a medida que iamos ensaiando, eses medos desapareceron. Cada vez tiña maior conciencia do importante que era contar esta historia, máis alá do morbo ou da pornografía emocional. Iso non nos interesaba, queríamos concienciar a xente sobre estes casos e meternos na cabeza deles. Por que se produce iso? Por que se está convertendo nun mal endémico? Por que estaba normalizado ou soterrado?

-Como controlas a emoción no escenario?

-Non se controla, sobre todo ao comezo. Chega un momento no que ti te metes en faena e dis: «Vale, teño que contar a historia desta persoa e por unha cuestión de saúde mental un gaña distanciamento». Intentas ver o que aconteceu a través dos seus ollos e fas un exercicio de disociación. É preciso ese desdobramento e tomalo coma un xogo. A base de repetir, a túa pel vólvese máis dura e podes non sobrecollerte, senón que sexa o público o que faga esa viaxe.

-Preocupábanche as críticas?

-Acusouse ao Teatro Kamikaze de estar capitalizando a dor allea. Paréceme un pensamento moi pobre. Iso anula ao teatro como unha manifestación válida para abordar este tipo de cuestións. E que esas críticas viñesen do sector paréceme moi paradoxal e moi cuestionable.

-Chegas a empatizar coa túa personaxe?

-Habería que buscar a orixe disto tamén no tipo de pornografía que consumimos, é dicir, as motivacións, inspiracións e influencias que eles poden ter recibido para actuar así. Eu podo intentar entendelo, polo exercicio de interpretación. Agora ben, a xustiza debe prevalecer. Estas persoas están no cárcere, como debe ser.

-Que sentiches coa primeira sentenza?

-Sempre me custou moito crer a versión deles. Nunca ma crin. De feito, cando les o texto, eles din que non lles sorprendeu que isto acontecese, víano como: «Si a nosotros esto nos pasa todos los días». Practicamente é o que querían transmitir. O seu argumento carecía de solidez dende o comezo.

-Reflexionaches sobre a túa masculinidade tras a obra?

-Por suposto. Non son momentos particulares nos que poida dicir: «Aquí fun machista», pero son sensacións. Ao mellor ir pola rúa e que haxa unha rapaza soa e alguén do grupo lle fai un comentario, sempre cunha pretensión de humor, pero moitas veces de mal gusto. Estaslle faltando ao respecto, estás invadindo o seu espazo, estás dirixíndote nuns termos que poden ser considerados ofensivos, aínda que non sexa unha falta de respecto explícita. Simplemente polo ton, porque ti estás nun grupo e esa persoa vai soa, ou aínda que vaian dúas ou tres. Hai que reformular a forma de comunicarnos entre nós, e ás veces por non ter que aturar etiquetas, ou que che digan: 'Xa está aquí o politicamente correcto, el cortarrollos', entón calas ou esbozas un sorriso. Pero deberías chamarlle a atención ao teu amigo, que pode ser moi boa persoa, pero nese momento concreto está sendo irrespectuoso. Habería tamén que pensar que é un piropo. Porque eu escoitei moitas veces exabruptos que a xente considera piropos e que están lonxe de ser eloxiadores.

-Como pai dunha nena, es máis sensible a estas cuestións?

-O punto de inflexión foi a función, non foi un papel máis. Logo ter unha filla tamén me está ensinando moitas cousas, pero vexo que hai moita xente que no momento no que se converten en pais adoptan unha moralidade superior. Parece que se usa ese argumento de: 'Non, coma eu teño unha filla...'. Como se iso te colocase nun lugar moral mellor para xulgar determinados feitos. Se para darte conta de que es machista tes que ter unha filla, igual é que o segues sendo.

-Tes unha irmá, notaches diferenzas de trato entre un e outro?

-Non. Iso creo que foi un obstáculo á hora de percibir o que é a realidade. Como non foi a miña experiencia, custoume entender que o meu caso máis ben é unha excepción e que a maioría da xente recibe unha educación máis arraigada no machismo.

-Pensas que os políticos abordan ben a violencia machista ou falta implicación?

-Penso que é importante tamén o labor dos cidadáns. Non deixar todo en mans dos políticos, senón que moitas veces a forma de cambiar as cousas é na rúa. Creo que é moi importante a nivel estrutural que haxa asociacións veciñais, clubs, escolas de música, bibliotecas... lugares de intercambio onde poida haber conversacións e que en vez de que todo se filtre de arriba abaixo, os cambios veñan motivados de abaixo arriba. Que lles obriguemos dalgunha forma aos políticos a abrir os ollos.

-Cambiarás o voto no 10N?

-Non o decidín aínda. Quero esperar a ver que pasa este mes, pero creo que é bastante xeral a decepción. A miña moza é estranxeira, entón está bastante desapegada da escena política española e cando lle expliquei o outro día que ía volver haber eleccións, díxome: «That's sounds very deficient» (Iso soa moi deficiente). Ha, ha, ha.

-Algún dos teus compañeiros de «Las chicas del cable» estiveron no ollo do furacán por declaracións sobre o feminismo.

-Creo que por unha cuestión de malentendido co termo, ás veces pasa. Pero eu por suposto considérome feminista, podes poñelo con maiúsculas.

-Con Blanca Suárez e Yon González xa traballaras en «El internado». Aí pasaches a ser un «sex symbol», sénteste así?

-Non [risas]. Ademais é algo que me dá bastante pudor.

-Os teus comezos foron en «Mareas vivas». Que queda dese neno?

-Eu creo que máis ou menos segue todo igual. Sempre digo que aquilo foi verdadeiramente o punto máis alto da miña vida profesional. Porque tiven a oportunidade de traballar con Miguel de Lira, con Luis Tosar, con Luis Zahera, con Carlos Blanco... Vexo moi complicado chegar a voar tan alto como o fixen entón con 13 anos. Dende aquel momento todo foi costa abaixo [risas].

-Zahera díxonos que el estaría encantado cun reencontro de «Mareas Vivas».

-Facer unha tempada é complicado, pero un capítulo ou algo así, aínda que só sexa pola melancolía, sería estupendo.

-Cando chegaches a Madrid coñecíanche como Martín. Por que o cambio?

-A xente pensaba que Martiño era un diminutivo, coma se fose Josiño ou algo así. E ás veces, cando se producen cambios grandes na túa vida, ti intentas satisfacer, ou segues o consello de xente que admiras, que forma parte da industria, e consideras que teñen un criterio máis fundado que o teu. Entón escoitas esas voces e acabas por desviarte do camiño. Eu tiven a sorte, dalgún modo, de poder corrixilo, e foi unha aprendizaxe. Axudoume a comprenderme máis a min mesmo, a entender mellor esta profesión e ata que punto podo deixarme influír por círculos alleos. Aínda así, moitas veces por intentar facelo ben acabas por traizoarte a ti mesmo, pero creo que aprendín diso. «Onde se mete a pata, pois se saca».

-Como te chaman na casa?

-Na familia todos me chaman Marti.

-Sacaches o carné de conducir á sétima, foi o que máis che custou na vida?

-Creo que si, foi o meu maior reto [risas].

-Tamén custa moito que gañe o Dépor.

-Ese tema está delicado. O ano pasado levamos un mazazo importante, o que se di tanto nadar pa' morrer na beira e aínda non conseguimos asimilalo de todo.

-Segues ao equipo feminino? Gustaríache que xogaran en Riazor?

-A verdade é que estou moi desconectado do fútbol. Pero o estadio é municipal, non? Entón, habería que buscar á fórmula para que todos os veciños o poidan desfrutar, sobre todo se son profesionais.

-Subiches un vídeo escoitando «A muiñeira de Chantada». Poslla á túa filla?

-Si, fálolle galego. Esta mañá estabamos os dous bailando no salón. Gústalle especialmente a muiñeira de Chantada.

-Na obra fas de andaluz, como é iso para un «koruño»?

-Mira, eu cando baixaba a Madrid de Coruña en tren e chegaba a Chamartín sempre ía a unha cafetería e pedía unha coca-cola e xa me contestaban: «Que, gaditano, no?». E eu dicía: «Como poden saber que son galego dicindo só iso?». Facer de andaluz era algo que me daba bastante vertixe. Foi un dos grandes retos desta obra. Se o podo facer de forma veraz e que a xente o coma, teño a sensación de que acabo de atravesar un muro. Porque se me chegan a dicir de facer de arxentino, italiano, navarro, madrileño, catalán... víao moito mais posible, pero andaluz? Eu creo que por unha cuestión de folclore sempre se situou nas antípodas da nosa forma de expresarnos, da nosa identidade cultural. É o extremo oposto, intimidábame moito, pero estou moi contento co resultado.

-Volves a Galicia con outro acento.

-«Tamo ahí con el acentillo. Va a quedar el público asustao». Van dicir: «Este no es Martiño, no os la han cambiado». [Imita o acento andaluz]. Ha, ha, ha.

---

---

---