«Enseñarle gallego a una niña tan guapa...», dixéronlle aos pais da homenaxeada o Día das Letras un verán en Sarria. Na nosa lingua medrou ben alto quen fixo da defensa do idioma o seu primeiro compromiso
14 may 2021 . Actualizado a las 05:00 h.Xeliña foi unha cativa espelida que creceu consciente da importancia de ter unha lingua e unha cultura de noso. Pasou a primeira infancia na granxa escola de Barreiros, onde seu pai era profesor. Aquela escola era un proxecto pedagóxico innovador, apegado á natureza e con vontade galeguista.
Nunha época en que se comezaba a quebrar a transmisión interxeracional da lingua, Amparo e Valentín tiveron claro cal sería o idioma dos fillos. Nun verán en Sarria, a familia entra nun comercio da vila e ao decatarse a muller que os atende de que a nena falaba galego díxolles: «¡Con lo riquiña y fina que es la niña! Si fuese un niño, aún pasaba; ¡pero enseñarle gallego a una niña tan guapa...!». Ben sabían os pais que a súa pequena non estaba en inferioridade: sabendo galego sabía máis. Xeliña manexaba as dúas linguas e iso púñaa en vantaxe para adquirir outras con maior facilidade. Co tempo converteríase nunha pioneira da tradución ao galego dende o inglés, o francés ou o portugués.
Tampouco perdeu a lingua cando con 7 anos a familia se instala en Vigo, a cidade que tanto a marcaría. Na casa había unha mesa grande onde sentaba o pai a traballar e a carón del Xela e os irmáns escribían redaccións que logo, nalgunhas ocasións, presentaban a premios. Con só 11 anos, a pequena gaña a sexta edición do concurso de contos da Asociación Cultural O Facho, da Coruña. Con tal motivo fanlle quizais a súa primeira entrevista, que é toda unha declaración de intencións, pois afirma que se sente máis a gusto escribindo en galego e que de maior quere ser mestra, «porque así aprenderíalles aos nenos a falar e a escribir na nosa lingua dende pequeniños». O idioma foi o primeiro compromiso de Xela Arias ao que se unirían outros moitos, pois viviu consciente das inxustizas e dos problemas do seu tempo.
Súa nai dicía que era trasteira, así o escribe a pequena nunha das redaccións que se conservan no Arquivo-Biblioteca Francisco Fernández del Riego, pero ela mostra desacordo (como se ve na peza da páxina anterior deste especial). Como calquera rapaza gustaba da bicicleta, dos patíns e das tardes no Castro. Tamén era afeccionada á lectura, coa fortuna de poder ler a primeira literatura infantil que se publicaba en galego: Polo mar van as sardiñas, de Xohana Torres; Os soños na gaiola, de Manuel María, ou A galiña azul, de Carlos Casares.
O pai incentivábaos tamén cando ían de vacacións e así, nunha viaxe a Andalucía, repartía entre Xela e os irmáns os lugares a visitar para que consultasen información e, ao chegar, facían de guías nas cidades que lles tocara preparar. Hoxe sería doado, pero entón todo estaba nos libros e os pequenos pasaban horas de biblioteca na procura dos datos. Tan familiarizados estaban que recordan como algúns días no verán mandábanos á Fundación Penzol e deixábanos despachar os libros aos usuarios. Aquela primeira biblioteca de Vigo era como unha segunda casa, alí pasaron tempo de lectura, de pescuda, e ata alí axudaron a levar os libros de Otero Pedrayo, cando o polígrafo ourensán faleceu.
Xela medrou rodeada da maxia das historias, de escritores e escritoras que visitaban a casa familiar, de xogos cos irmáns, de agarimo que despois plasmaría no libro Non te amola! E todo ese mundo cifrouno en galego, porque como escribiu: «Non hai idioma abondo para recoñecérmonos».