Xabier Díaz: «Este disco é un regate, eu son dos que van á contra»

Confesa que foi un capricho. Deses que convén concederse de cando en vez. Levantarse e caer é un disco aparentemente naïf, con dez temas —oito deles de autoría propia—, entre os que figuran varias nanas e arrolos. Un disco a contracorrente. Un disco sanador. Que non trata de render contas co pasado, senón de reatoparse con el. Un disco cheo de evocacións, fábulas e paisaxes. De tenrura e de ensoñacións. O neno Xabier asoma para dicirnos que un mundo mellor é posible e que só temos que furgar dentro de nós para atopalo. Lembrar o que fomos. Esa é a clave.

—Dende logo, este non é un disco máis.

—Pois non. Como poderás intuír é unha creba, un regate. Eu son dos que van á contra. Se se pon de megamoda o tradicional, eu fago un disco de cancións. Pero máis que nada é porque os meus tempos márcoos eu. Non foi algo premeditado. Non dixen: «Agora que é o momento de máis pandeiretas, eu vou sacar un disco de cancións». Non. Foi algo natural. Como eu son un artista absolutamente independente, podo decidir as cousas que quero facer e os camiños polos que quero transitar.

—Es «indie»?

—Moi indie. Ás veces moito máis dos que supostamente o son, e que curran en espazos máis mainstream ou dependendo de empresas máis grandes. Eu son absolutamente indie. Teño oficina propia, a miña editora, publico os meus discos, decido onde vou traballar... A verdade é que máis indie ca min..., non sei.

—Por que xorde este disco, que inquietude te moveu a facelo?

—Máis que a inquietude, foi a quietude. A estraña quietude destes dous últimos anos fíxome reflexionar moito respecto da maneira tan vertixinosa na que se nos vai o tempo. Eu vou cumprir 53 anos e pareceume un bo momento para reflexionar sobre a miña vida pasada. En especial, sobre a infancia, que para min foi un período moi feliz, pero ao tempo cheo de medos, de feridas e de traumas, que despois se van manifestando ao longo do tempo. Explicado dun xeito gráfico, facer este disco foi como ver en Super 8 a túa vida de cando eras neno e poñerlle música a esa peli.

—Este disco é un capricho?

—Totalmente. Dende o principio ata o final. Contei cos mellores músicos que podía contar para gravar cada un dos instrumentos. A capa é de Vari Caramés, os videoclips son impecables... Non lle podo pedir máis. Si, o disco é un capricho, fíxeno a capricho e decidín facelo independentemente de como me saia a xogada.

—Moita xente pensará que este é un disco ou de nenos ou para nenos.

—Non me importa para nada. Creo que é un xénero inxustamente maltratado. É máis, gustaríame moito que este disco o escoitasen os pais, as nais e os nenos. Dalgunha maneira, ten esa vocación implícita.

—Foi un disco máis doado de facer?

—É un disco amable. Pero non por iso deixa de levar moita información musical. Hai moita harmonía e unha certa complexidade na construción das cancións que procuramos que non se note. Quería que o mesmo servise para que o neno vaia á cama a durmir que para escoitar pracenteiramente facendo unha viaxe no coche.

—O adianto do disco foi «Levantarse e caer», que supoño que é esa peli en Super 8 da que me falabas antes.

—Tres días despois de publicar ese tema, chamoume miña nai e díxome literalmente: «Xabier, é a túa infancia, as cousas que che pasaron na túa vida en San Valentín». E díxenlle: «Pois si, mamá». Necesitaba escribilas e ao final convertéronse nunha canción que me gusta polo que ten de resiliente, de curarse, de levantarse, de volver saltar outro valo. Que tamén esa é a miña vida...

—Dis que neste disco reflexionas sobre a necesidade de cambiar o paradigma do éxito.

—Si, totalmente. Vivimos nunha sociedade na que os que vamos pola beira, os que non imos polo carril central intentando adiantar a todo o mundo, moitas veces superando os límites de velocidade, parece que non temos sitio. Non entendo porque os nenos ou as nenas soamente poden ser primeiros. Aquí só parece que hai sitio para os que gañan, para os que están no top-vendas, para os que meten o gol no último minuto, para os que sacan unha canción, pegan un pelotazo e teñen millóns de seguidores. Creo que, nese sentido, a sociedade diríxese a un precipicio. E que moitos dos problemas que hai agora mesmo relacionados coa saúde mental teñen que ver con esa necesidade imposta de triunfar. Semella que non hai sitio para os perdedores. Ou para os que non quedan de primeiros. Porque aquí quedar de segundos moitas veces tamén é un fracaso. E pode que eu na miña infancia tamén fose algo vítima diso.

—Ao final, medrar é irse desprendendo de cousas. Que botas de menos daquel neno fan dos Burmar Flax e do Cropán?

—Moitas cousas que me gustaría que non se perdesen co paso do tempo, pero que si que noto que dalgunha maneira foron diluíndose. Eu era moito máis contestatario, máis disidente, sentíame moito máis conmovido polas inxustizas, a sorte, o amor... Pero é que todos os estímulos que imos recibindo a través dos medios de comunicación e das redes sociais van facéndonos pouco a pouco seres de pedra. Supoño que é un mecanismo de defensa fronte a tanta agresividade, pero non me gustaría perder esa inocencia de sufrir pola inxustiza, de ser disidente coas cousas que non me gustan e de rebelarme a convivir con elas. Hoxe, acomodámonos e saímos moito menos á rúa a protestar contra todo iso. Tamén o boto en falta.

—Xa o dis en «Querida infancia»: «Obxectar non debilita».

—Efectivamente. A min fíxome forte no seu momento. Agora procuro seguir sendo sensible a ese tipo de cousas, pero por se acaso fago un chamado a aquel neno para que, se se me esquece, que me axite.

—Neste disco inclúes dous temas en castelán e un en portugués.

—E podería meter cinco sen medo a ter que explicarme. Os meus compromisos coa miña lingua exceden a necesidade de ter que explicarme. A miña obra está feita ao 95% en galego pero non sei por que me teño que privar da oportunidade de cantar noutros idiomas. Probablemente se fixera unha canción en inglés ninguén o tería en conta.

—O teu seguinte disco volverá ser xa con Adufeiras?

—Non o sei. Esa é unha incógnita que agora mesmo non estou en condicións de resolver. O que si, seguramente, recuperarei o pulso do terruño no sentido musical.

—Vouche pedir que me definas cunha frase cada unha das cancións deste disco. Empezamos pola primeira, a que lle da título. «Levantarse e caer».

—A peli da miña infancia.

—«Luchín».

—A oportunidade que me gustaría que tiveran todos os nenos que non naceron en cuna rica e que me parece que Víctor Jara plasmou dunha maneira marabillosa nesa canción.

—«Querida infancia».

—Reencontrarme co neno e o adolescente disidente que fun, que por riba das portas das aulas escribía unha «x».

—«María e a curuxa».

—Creo que é o primeiro arrolo flamenco-galego que se ten feito.

—«O merlo azul».

—É unha das nanas que conecta con Arrolos de Salitre, o disco que gravei en 2010 con Guillerme Fernández. Podería ser unha continuación daquel disco.

—«Festa do bosque».

—Unha historia que vivín nunha tarde de verán, tras unha merenda campestre, cando todos os pícaros colleron os seus barcos de papel e de cartón e fixeron unha especie de regata. Ver baixar centos de barcos de papel polo río Anllóns é unha das cousas máis bonitas que gardo na memoria.

—«Cançao de ninar».

—Ten algo que ver con algo moi íntimo e que eu non vou poder facer nunca, que é darlle o peito a unha criança. Esa unión tan física e emocional creo que se reflicte nesa canción.

—«Regalitos».

—Era unha nana que o seu compositor, o arxentino Juan Quintero, fixo para a súa filla. Creo que representa a miña conexión coa música sudamericana.

—«O meu neno».

—Un dos arrolos que eu podería ter escoitado dunha señora nunha aldea.

—Nana do sol».

—Ten algo de nostalxia dos que se marcharon, dos que nalgún momento nos quixeron moito e xa non están.

---

---

---