«Estampas galegas» é unha obra magna, un libro-disco ilustrado con 10 cancións e outros tantos «pre-textos», desbordantes de ironía e enxeño, que nos retratan como poucas veces se ten feito
24 jun 2023 . Actualizado a las 21:20 h.Moitos sorrisos, algún amargor e a certeza irrefutable de estar ante unha gran obra e un gran artista. É a sensación que a un lle queda despois de escoitar Estampas galegas (Através, 2023) e, sobre todo, despois de ler os «pre-textos» que contextualizan cada unha destas dez cancións entregadas nun fermoso libro-cedé ilustrado por Leandro Lamas. Este terceiro e extraordinario traballo de Berlai debería ser o da súa redención. Argumentos ten de sobra. E xa vai sendo hora de que a música galega e o seu público salden a súa débeda con este artista.
—«Eu que estou tan afeito a perder...», dis no prólogo de «Estampas galegas». Tes asumida a túa condición de «outsider», do noso gran maldito?
—Dinmo algúns amigos. E non sei se é bo ou malo. Dende logo para conseguir bolos é malísimo (ri). Pero tampouco é algo no que pense moito. É certo que as veces pregúntome por que non chega máis a miña música e dáme un punto de mágoa. Pero bueno, hai que vivir co que hai. Non hai problema. Tamén é certo que eu levo unha vida un pouco ao marxe do negocio musical. Hai un rato estaba na horta, atando tomates e podando. Que tamén ten un punto revolucionario a día de hoxe, tal e como se move a industria da alimentación.
—Hai neste disco unha notable carga crítica pero advirtes na dedicatoria, parafraseando a Pablo Milanés, que «esto no puede ser más que una declaración de amor».
—Si. É que a pesar de todo, como digo na canción que pecha o disco, eu son moi feliz aquí. Son crítico, pero precisamente por iso traballo dende moitos ámbitos e vertentes por cambiar o meu entorno.
—Defínenos aos galegos o feito de nin sequera ser capaces de concordar o nome do país?
—Por suposto. Nesa canción, eu por un lado ríome da cuestión, pero por outro reivindico que teñamos dous nomes, que caramba! Tanto ten que lle chames Galiza ou Galicia. É bonito. Non imos perder o tempo discutindo por iso. Hai cousas máis importantes. Hai homes matando mulleres case todas as semanas.
—«Matando o jabaril por falta de alimento / Clausurando o que conecte o galego e o moderno», cantas en «Roubárom-nos a heroína». A gran xogada para cernar o futuro do galego é disocialo da modernidade?
—Sen dúbida. O único momento no que os rapaces nos sentimos identificados co galego foi co Xabarín, porque os músicos que nos gustaban cantaban no noso idioma. Os referentes dun neno ata os 12 anos son os seus pais. Despois xa os vai buscar fóra. E se eses novos referentes falan e cantan en castelán, aí tes a loita perdida.
—Hoxe en día hai moitos grupos que cantan en galego aos que segue a mocidade.
—Iso está xenial. Aínda que conectan máis cos universitarios que cos rapaces do instituto. Pero si, o que está a pasar a partir de Berto e de Tanxugueiras ou agora con Fillas de Cassandra é moi importante en tanto que supoñen referentes en galego para a xente moza. Encántame que neste momento haxa esa riqueza en cantidade, calidade e diversidade .Agardo que non sexa unha moda pasaxeira.
—Tamén lamentas que a cultura se estea sacando dos seus espazos naturais. «Se esmorece a cultura da cantina, esmorecerá tamén parte da nosa historia», dis.
—É que aí hai moita cultura. E esa cultura é a que non a controla ninguén. É a cultura que sae libre da expresión dun pobo. A veces na escola poñémonos a cantar unha canción popular, desas que todo o mundo coñece, que non precisan de papel diante para saber a letra, e créase un ambiente, unha potencia e unha alegría entre todos que é unha marabilla. Iso tamén é fantástico cando xurde nas tabernas, nas festas..., en momentos que non os pensas, nos que, sinxelamente, sae e xa está.
—Por iso lle fixeches unha canción homenaxe ao «Miudiño».
—Si. É brutal. Berrar o Miudiño e o golpe na mesa —«pum! Mira como veño»— son a representación máxima dese aquí estamos, queremos ser e queremos seguir.
—A ecoloxía é outra das túas teimas. Hai dúas as tres cancións na que ha críticas respecto ao tema. Especialmente en «Com os melhores desejos», a canción máis dura do disco, na que falas de «terrorismo incendiario» e de «mafia forestal».
—Si, de feito o disco naceu con esa canción. É un asunto que me importa e me preocupa. De feito, como presidente da comunidade de montes traballo por intentar facer un monte máis democrático e máis ecolóxico. Esa é unha canción que nace da rabia absoluta daqueles días do verán de 2017. Foron os lumes e ao día seguinte, na horta, aínda co cheiro a fume no ar, saíume a canción. Así, tan directa e enfadada.
—Dende o punto de vista musical, este é un disco moi aberto e variado, menos «cantautoril», no que moitas cancións rematan moi arriba.
—Si, eu viña doutra historia. O primeiro disco era bastante duro e escuro, o segundo era moi íntimo. Neste hai moita luz. O uso dos ventos e o tipo de tímbricas cambian por completo respecto á música que fixen antes. Estampas galegas é un disco con moitas sonoridades diferentes e moi potente, plantexado para ter cabida en formatos tipo festivais. Gustaríame probar a Berlai nesa tesitura. Creo que funcionaría moi ben.
—Ti non vives da industria da música. Tiveches algunha vez a tentación de tirar a toalla, de dicir «que lle dean, isto non paga a pena»?
—A veces si que a teño, pero supoño que son momentos. E o que ten ser un outsider, como dicías antes. Pero, ao mesmo tempo que a teño, de seguido atópome coa guitarra nas mans facendo outra cousa nova ou buscando sons diferentes para facer cousas distintas. Non é que pretenda chegar a ningún sitio en concreto, é que é algo que vai comigo, coa miña forma de ser. Pero si, si que teño moitas veces o sentimento de dicir: «Xa está, traballar tanto para isto igual non paga a pena». Pero, bueno, tampouco sei se eu querería vivir só disto.