Xulia Alonso, supervivinte da xeración perdida pola droga en Galicia: «Sábese moito dos narcos da cocaína, pero quen foron os señores da heroína?»
FUGAS
A novela, unha historia de amor coa sombra do inferno que causou esta droga nos 80 e 90, reedítase en castelán, con epílogo da cineasta Carla Simón
24 ene 2025 . Actualizado a las 17:38 h.Encoullenos o corazón cando publicou en galego, con Galaxia, Futuro imperfecto no 2010. Xulia Alonso (A Rúa, Ourense, 1961), espíase para contarnos os seus anos de adicción á heroína, o contaxio do VIH e perda da súa parella pola sida a comezos dos 90. Un diario para a súa filla, Lucía, por se ela tamén se ía polo virus que causou pánico colectivo.
A editorial Plasson & Bartleboom recupera este testemuño tan necesario como luminoso. Faino en castelán e co epílogo de Carla Simón, á que a propia Xulia Alonso lle entregou un exemplar da novela durante unha visita súa a Pontevedra. «Xulia é a miña nai se seguise viva», escribe a cineasta premiada en Berlín.
Unha historia de amor
«As partes máis duras da inmersión no meu pasado paseinas cando escribín o libro en galego. Houbo momentos dolorosos, pero sempre foi unha dor destas que te alivian, que te baleiran», confesa Xulia. «Quero que isto se coñeza», resume así as súas razóns para contar o que viviu naqueles intensos anos.
—Reedita o libro en castelán cun epílogo de Carla Simón, a directora de «Estiu 1993», película baseada na historia da cineasta.
—Estiu 1993 foi unha revelación para min. Se hai algo que me obsesionou e marcou a miña vida foi a imaxe de Lucía, a miña filla, como orfa. Sempre me puxen na súa pel, pensando nas consecuencias das carencias que provoca a orfandade. De Carla Simón souben por un amigo, antes de que a película fora famosa. Saber que era orfa, que os seus país morreran da sida e ver que ela non o ocultaba, deume un meneo por dentro.
—Por que escribiu «Futuro imperfecto»?
—Cando Nico morre, eu tiña claro que ía desenvolver a enfermidade. A nivel analítico, os nosos datos eran moi parecidos. Hai un momento, narrado no libro, que é cando sentamos a facer o testamento. Lémbroo moi ben, os dous tivemos que imaxinar a Lucía sen nós para ir tomando decisións. Houbo que imaxinala de adolescente, cando un está máis revolto, e ía querer saber por que non estabamos nós. Era moi difícil que alguén lle dese respostas que a reconciliaran con eses episodios. Aí pensei, primeiro, que tiña que sobrevivir como fora, segundo, que era moi importante que deixara por escrito a explicación. Deime de conta moi rápido de que non ía ser capaz de explicar por que, pero si ía ser capaz de contar como.
—Non houbo unha causa?
—Non hai un porqué. Non foi culpa dos nosos pais, non foi culpa de Franco, aínda que se houbo algún culpable, sería el. Cada un ten un porqué. O libro explica como pasaron as cousas, como foi posible que estes mozos «normais», con todo un futuro prometedor por diante, convertesen a súa vida e da súa familia nun inferno, e isto axuda a cicatrizar feridas. Comprender alivia. É unha forma de reparar o desastre. Se consigo iso, é un soño cumprido.
—Hai películas e documentais sobre os anos da adicción á heroína e os estragos da sida, pero poucas veces son os superviventes quen falan en primeira persoa.
—Agora pasou tempo e hai unha xeración que non viviu o trauma, eran pequenos, pero medraron sempre cunha figura na familia da que non se fala, da que hai poucas fotos, que é como unha sombra. Esa xeración si está intentando rescatar a memoria destas figuras ensombrecidas. O que máis me conmove é que se fai desde a luz. Tratando de rescatar ao familiar que foi protagonista desta historia, como o autor catalán Juan Trejo, con Nela, onde conta o caso da súa irmá, que morreu cando tiña el nove anos. Moitos pais morreron, pero queda moita ferida aberta. Un adicto convértese nunha especie de monstro. Iso foi brutal. É imposible comprender como un fillo, nun par de anos, se transforma desa forma. A xente que morreu e non puido reparar o seu desastre particular deixa unha pegada que os condena ao esquecemento, e iso é unha putada, porque coñecín a moita desta xente.
—O libro é tamén unha historia de amor.
—Eramos tan novos, era un momento tan efervescente. Antes de comezar a consumir, aqueles primeiros anos de democracia, de liberdade, de posfranquismo, foron alucinantes. Vivir iso foi un privilexio. Eramos aínda adolescentes. Cando cheguei a Santiago, era unha cidade aberta, cálida. Era moi fácil compartir porque non tiñamos nada. As conversas ían por «liches a este escritor?», non preguntabas que te meteras onte. Pero a heroína estaba aí. E nisto de compartir, chegabas a un sitio onde a ofrecían. As primeiras doses sempre son gratis. Catro anos despois, Santiago era un sitio violento, agresivo, no que tiñas que ter coidado.
—Está pouco contada esta historia.
—Hai un interese en borrar esta historia da adicción, como se non pasara. Dáme moita rabia, porque pasou e porque a xente que foi vítima desta inundación de drogas de todo tipo, pero sobre todo de heroína, eramos xente moi válida, que non merece ser esquecida. Nun comezo, non pensara nisto, pero agora si. Despois da covid, teño clarísimo que non hai interese en lembrar a memoria da sida. Unha vez que a medicina freou o número de mortes, deixouse de falar, cando o VIH segue aquí, e non digamos a heroína.
—Paga a pena mirar atrás?
—Durante moito tempo, non mirei para atrás. Tiña que centrarme en sobrevivir. Non desenvolvín a enfermidade, pero sempre tiven os linfocitos T4 moi baixos, e case me leva a hepatite C. Pero estes últimos anos si que reflexionei. Cheguei a Santiago en setembro do 1979 para estudar. Antes do Nadal, xa probara a heroína. Non quero dicir que fora o caso de todo o mundo, senón que no 79, en Santiago, xa había moita heroína. Tanta, como para que eu, un bo día, de xeito totalmente casual, nunha casa me ofreceran un chute. Alguén me dixo: «Queres probar?». Puiden ter dito que non, pero dixen que si.
—Fala de «inundación» da droga. Por que?
—Se iso pasaba en Santiago, seguro que había en Barcelona, Madrid, San Sebastián, Sevilla... en todos lados. Franco morreu no 75. Un pouco inundación si que foi, e a posibilidade de que toda esa droga entrara no Estado español sen que ninguén se dese conta, paréceme moi raro, tendo en conta que a policía franquista non estaba precisamente asubiando. Sábese moito dos narcos galegos da cocaína. Revísase continuamente esa historia, pero da heroína galega nunca se fala. Quen foron os señores da heroína? É sospeitoso. Dá lugar a pensar cousas, todas feas.
—O consumo era algo sabido.
—Creo que houbo como unha especie de consigna, non sei se ditada, pero en todo caso estendida, de deixar facer. Ao mellor, as forzas da orde non se deron conta da entrada da droga. Pero nós non consumiamos discretamente. Queriamos dar o cante. Drogabámonos pola rúa, nun portal, era moi descarado. E permitíase.
—Que sensación tivo ao rematar o libro?
—Cando Nico morreu, sentín rabia, aínda a sinto. Cando naceu a nosa neta, deume tanta pena que non estivera aquí. A vida, aínda que haxa momentos duros, é marabilloso vivila. Cando rematei o libro, dixen, tan morto non está. Polo menos, no entorno familiar, está vivo. Ao publicalo, foi como dicirlle un pouco á morte, «si, gañache, pero non de todo».