José Antonio Seoane: «O caso Andrea é un exemplo da necesidade de seguir formándonos en bioética»

GALICIA

O novo presidente da Comisión Galega de Bioética, órgano asesor do Sergas, di que «o noso obxectivo é facelo público todo»
19 dic 2015 . Actualizado a las 05:00 h.O seu traballo era discreto ata que as dimisións en cadea de máis da metade dos seus membros, molestos pola falta de independencia e pola negativa a publicar un informe, disolveron a Comisión Galega de Bioética, un órgano asesor do Sergas. Agora chámase Consello de Bioética de Galicia e o seu presidente, José Antonio Seoane Rodríguez, profesor de Filosofía do Dereito da UDC, di que a publicación de todos os informes que elaboren será precisamente un dos seus obxectivos.
-¿O sistema sanitario da a importancia que precisa á bioética?
-Concede cada vez máis, pero hai que consolidala institucionalmente. Existen exemplos diversos, polo pulo que lle dan algunhas persoas con formación. Deberíamos mellorar, pero é certo que o sistema sanitario en Galicia leva preocupándose algo máis da bioética nestes últimos anos, pero precísase dar un paso adiante con bastante intensidade.
-¿As decisións dos comités éticos deberían ser vinculantes?
-Os comités non teñen a capacidade de impor a obrigatoriedade das súas decisións, pero teñen que conquistar o que poderíamos chamar autoridade moral. A miña experiencia permitiume ver como isto se ía conquistando, e as nosas suxestións eran ben recibidas polos profesionais. Se fosen vinculantes podería pasar que os profesionais non consultasen por temor a que lles suxiran un curso de acción distinta. Desta forma tamén teñen certa labor pedagóxica.
-O recente caso Andrea, cun conflito entre pais e comité por un lado, e os médicos polo outro, ¿reflicte que quedan reminiscencias do paternalismo médico?
-Non coñezo o caso polo miúdo, pero o que me parece máis mellorable é evitar acudir ao xuíz, non porque o fixera mal, senón porque dispomos de comités de ética. Se nese momento a comisión galega estivese funcionando podería ter un elemento de mediación, porque está integrada por moitos profesionais sanitarios conscientes da dificultade da toma de decisións. Poderíase ter resolto dunha forma máis pacífica, harmónica. O caso Andrea é un exemplo da necesidade de seguir formándonos en bioética, tanto os profesionais asistenciais como todos os cidadáns.
-A metade dos membros da comisión dimitiron por falta de independencia deste órgano, ¿está garantida agora?
-A crítica non era tanto a independencia no seu funcionamento senón esa renuncia a publicar un documento sobre as desigualdades en saúde. Na regulación anterior o presidente era sempre un cargo político, e coa nova garántese algo que se reclamaba, que o presidente fose elixido entre os seus vogais. Agora son os propios membros quen escollen a quen consideran máis axeitado e garanten esa independencia, porque non ten que render contas ante ninguén, soamente ante o propio consello. Nese sentido si se reforza esa independencia.
-Tamén se pide aos membros do comité que garden sixilo, ¿non debería ser todo o contrario?
-A obriga de sixilo é de todo órgano colexiado e das deliberacións, o que non impide que os informes, recomendacións e propostas sexan públicos. Todo o contrario, un dos obxectivos é, se o consello quere ser o foro cívico da discusión da bioética, dar a coñecer as súas propostas. Nese sentido hai que interpretar positivamente a norma, non como unha forma de censurar, senón de garantir que o que non se debe contar non se conta, pero hai cousas que si se deben publicar.
-¿Os informes polo tanto débense facer públicos?
-A norma distingue informes, propostas e recomendacións. A nosa intención é facer público todo porque é unha das nosas finalidades, estimular o debate bioético, e se non se contan os acordos aos que se chegan, os temas que se tratan, vai ser un órgano que delibere entre si. A publicidade ben entendida é unha vía de educación e deliberación.
-O Consello tivo esta semana a súa primeira reunión, ¿que folla de ruta se marcou?
-Non o temos detallado, pero temos a ventaxa de suceder á antiga comisión, que fixo unha tarefa formidable, con anos de traballo e documentos sobre ética da prescrición, coidados ao final da vida ou confidencialidade. Especialmente o da confidencialidade e o do final da vida preocupan aínda a este consello. O tema da xustiza en saúde vai ser probablemente outro tema que tratemos porque é un tema universal e permanente.
-¿A xustiza en saúde está vinculada ás desigualdades na asistencia?
-A xustiza en saúde é aprender a repartir ben recursos que son insuficientes. Lamentablemente non temos recursos para todas as demandas da poboación e non é so pola situación de crise. Algunhas son desigualdades inxustas e outras veces simplemente demandas que non poden ser atendidas, ou a necesidade de distribuír un número insuficiente para máis destinatarios.
-O final da vida sempre é un tema polémico.
-Comezo e final da vida sempre son polémicos. Creo que a sociedade debería falar sen medo destas cousas, falar informadamente, estudar e discutir os temas porque preocupan a calquera cidadán que se pare a pensar. No final da vida son importantes os coidados paliativos e a planificación anticipada das decisións, o chamado testamento vital. Este proceso de toma de decisións compartidas permite ao final da vida un proceso moito máis acaído aos desexos de cada quen, emocionalmente máis sinxelo, e implica a todos os profesionais e ás familias.
-¿Hai unha excesiva medicalización deste final da vida?
-Unha das causas do nacemento da bioética asistencial é o incremento das posibilidades tecnolóxicas de intervir na vida humana. As nocións de obstinación terapéutica ou encarnizamento son debidas a iso, a posibilidades técnicas que non existían antes, foi un dos problemas no chamado caso Andrea, se había ou non un exceso de intervención.