As cinzas volcánicas orixínanse cando as rocas e o magma explotan en millóns de pequenas partículas
08 oct 2014 . Actualizado a las 11:30 h.O volcán xaponés Ontake entrou subitamente en actividade o pasado 27 de setembro, arroxando gran cantidade de pedras, cinzas e gases á atmosfera. Ao non ter dado sinal xeolóxico algunha do seu espertar sorprendeu a numerosos turistas e afeccionados ao sendeirismo, causando graves lesións e a morte a moitos deles. Aínda que a emisión de lavas é a actividade volcánica máis espectacular, en ocasións son a cinza e os gases quen causan maiores prexuízos.
Talvez a maior explosión de todas as que a nosa civilización poida recordar sexa a dun volcán que fixo desaparecer a Illa Krakatoa, situada entre Xava e Sumatra, en 1883. Antes da explosión as cinzas formaban unha columna de 80 quilómetros de altura e caían sobre unha área de 700.000 quilómetros cadrados -a Península Ibérica ten uns 600.000-. Nalgúns momentos depositábanse tan rápido sobre as cubertas dos barcos circundantes (capas duns 15 centímetros cada 10 minutos) que moitos temeron naufragar. Quince días despois da explosión as cinzas e aerosois deran a volta ao mundo. Cando esta capa de po situouse sobre Europa a radiación solar diminuíu un 20%, e durante os varios meses que se mantivo reduciuna nun 10%.
Cinzas
As cinzas volcánicas orixínanse cando as rocas e o magma, en lugar de fluír lentamente, explotan formando millóns de pequenas partículas. As grosas caen nas proximidades do cráter, pero as máis finas son arrastradas polo vento e poden estenderse ata miles de quilómetros de distancia. Na contorna máis próxima (uns poucos quilómetros), as cinzas deposítanse sobre calquera superficie, facendo desaparecer e afogando canles de ríos, árbores e plantas, estradas ou edificacións, pois poden alcanzar dez metros de espesor. Pero tamén poden provocar o colapso de numerosas construcións a máis de 50 quilómetros de distancia, pois unha capa de tan só 10 centímetros de espesor supón un peso de 40 a 70 quilos en cada metro cadrado (se se humedece aumentaría a 100-125 quilos). Para os seres humanos e outras especies animais as cinzas son moi corrosivas, pois causan abrasións na pel, nas mucosas (vías respiratorias e dixestivas) e nos tecidos máis expostos, como os ollos. A longo prazo, estes sedimentos son abonos naturais que volven os chans máis fértiles.
Gases tóxicos
Un exemplo das consecuencias que pode ter a emisión volcánica de gases á atmosfera é o colapso da circulación aérea que vivimos durante abril do 2010, cando unha enorme nube producida por un volcán islandés ocultou o ceo no norte de Europa.
Ao ter sucedido nunha zona despoboada apenas houbo consecuencias directas sobre a poboación humana.
Todo o contrario sucedeu no entanto na contorna dun lago camerunés, o Nyos, formado sobre o cráter dun volcán. En 1986 unha erupción de dióxido de carbono baixo as súas augas saíu á atmosfera e estendeuse ata uns vinte quilómetros de distancia; daquela morreron por asfixia 1.800 persoas e tamén miles de animais (contabilizouse, polo menos, a perda de 6.000 cabezas de gando).
A diversidade e a cantidade dos gases que acompañan a actividade volcánica varía en cada erupción, aínda que a maior parte adoitan ser vapor de auga e dióxido de carbono. En principio, ningún destes dous gases parecen perigosos, pois ambos se atopan na atmosfera de forma natural.
O perigo que acompaña a presenza de auga é que esta pode reaccionar quimicamente con outros gases da erupción e orixinar sustancias tóxicas (como o ácido sulfúrico). Ademais de participar no efecto invernadoiro, que causa o quecemento climático, xa vimos o que pode provocar unha emisión de dióxido de carbono.
Outros gases abundantes nas erupcións volcánicas son o sulfuro de hidróxeno, dióxido de xofre, nitróxeno, argon, helio, neon, metano, monóxido de carbono e hidróxeno. Tamén se detectaron, entre outros, o cloruro de hidróxeno, o fluoruro do hidróxeno ou compostos de mercurio. En xeral, poden resultar moi perigosos para calquera ser vivo que se atope en zonas próximas, nun radio duns cinco quilómetros ao redor da emisión.