Outubro, día 18. Son as doce do mediodía. Dende a fiestra do meu estudio vexo como a branca luz do sol fai brillar o asfalto da rúa máis ancha da nosa vila. Sobre as árbores do parque hai nubes que semellan gasas agrisadas tapando as feridas do ceo. Sopra un temperado vento do norte. Lentamente vaise xerando na miña cabeza a imaxe desta mesma rúa sen asfaltar e sen que aínda se erguera o edificio onde vivo. O cambio de estado mental tivo lugar de xeito case imperceptíbel, pero agora mesmo xa me atopo no pasado, nun pasado bastante afastado.
Mais apenas un instante máis tarde sentinme remontando o tempo ata máis atrás. Tanto que arestora contemplo a túa cara dentro do autobús naquel primeiro día que estivemos xuntos en Compostela. Tíñame que quedar na cidade e ti, como despedida, dende detrás do cristal guindáchesme un bico, bico que nunca esquecín. Naquel intre xurdiu entre nós unha forza misteriosa que provocou unha operación química que nos levou a saír xuntos. Aquel chispazo pervive na miña imaxinación coma unha flor de inverno irredutíbel aos temporais e á xeada, por iso nunca precisei ter a túa foto na carteira: en calquera lugar onde me atope, chégame a máis humilde flor para verte, para pensar en ti.
E aínda fun máis atrás . Mellor dito, un feito máis remoto do pasado retornou a min neste mediodía de outono: a chegada á aldea do cañeiro seguido do seu artefacto enriba dun carro tirado por vacas. Viña todos os anos un mes despois de coller o viño e de gardar o bagazo pisado en barriliños selados, para que non lle entrase o mofo. Mais todo isto era algo rutineiro para os rapaces da miña idade. O enigmático era saber como aquel artefacto de cobre transformaba o bagazo en caña. Sabiamos que a retorta (a pota, para nós) enchíase co bagazo, con auga, loureiro, unhas poucas vidras e outras substancias (unto, touciño, viño....), pero non comprendiamos o proceso químico que transformaba a materia nun líquido que saía por unha espita non máis grande có peteiro dun merlo.
Daquela tampouco sabiamos por que se enchía de auga fría o bidón no que estaba a parte final do alambique, da que descoñeciamos o nome. Nin tampouco por que a leña ardía a toda mecha ao primeiro e despois dun tempo, cando comezaba a gotear a espita, a meirande parte retirábase de debaixo da pota. E menos aínda comprendiamos en que consistía a mutación que se producía dende que empezaba a ferver a pota e, logo de pasar pola campá (tapadeira en forma de cúpula de onde arrancaba un tubo que se conectaba co serpentín), continuaba polo serpentín ata que un líquido oloroso caía nun caldeiro. Aquel líquido oloroso causaba efectos prodixiosos nos que o bebían, cousa que si sabiamos polas risas que nos arrincaban os feitos que xeraba nos que tomaban máis da conta.
Namentres pasabamos aquelas marabillosas horas xunto ao lume e na compaña do noso cañeiro (un home de Monforte que durmía entre a palla), pouco antes de que as nosas nais nos chamasen para a casa, entre os fieitos secos de debaixo da viña ouveaban os cans. Unha vez, ao saír do alboio cando xa era noite pechada, cheguei á conclusión de que aquel líquido que pingaba lentamente pola espita non era máis que o proceso polo cal a materia mutaba en caña tras pasar por un estado gasoso e ser enfriado logo no serpentín. E aínda máis, co paso dos anos, pensei que, en definitiva, todo o proceso consistía en transformar o traballo (podar, madeirar, sulfatar, recoller e prensar os acios, gardar o bagazo...) en espírito.