Reconstrúen a historia esquecida da antiga fábrica da luz de Siós
28 dic 2024 . Actualizado a las 05:00 h.A asociación cultural Segredos de Pantón realizou un estudo sobre a antiga central hidroeléctrica da parroquia de San Martiño de Siós —unha das dúas que existiron no municipio—, situada na marxe esquerda do río Ferreira. A entidade divulgou os resultados desta investigación nun traballo publicado na súa páxina. web. Segundo a información obtida polos membros da asociación, a antiga central foi promovida por Joaquín Fernández Buján, quen presentou unha solicitude de explotación en 1937, en plena Guerra Civil.
Esta solicitude, publicada o 6 de outubro dese ano no Boletín Oficial de la Provincia de Lugo, foi dirixida á División Hidráulica del Norte de España, o órgano que se ocupaba entón da xestión dos cursos fluviais. Despois desta publicación abríase un prazo de 30 días hábiles para presentar alegacións. No proxecto sinalábase que a futura central hidroeléctrica —ou fábrica de luz, como eran chamadas en tempos estas instalacións— utilizaría un caudal de mil litros por segundo.
Aprobada en 1939
A aprobación da concesión foi publicada o 1 de marzo de 1939, exactamente un mes antes de que se declarase a fin da contenda. «Na documentación consta que a central xa estaba terminada nese momento, polo que as obras de construción tiveron que facerse durante a guerra», din desde a asociación.
A central subministrou corrente eléctrica ás parroquias de Siós e Espasantes ata mediados da década de 1970, segundo as estimacións do colectivo. «Non conseguimos precisar en que momento deixou de funcionar, pero algúns veciños contáronos que en torno a 1978 había postes eléctricos da central caídos polos prados», explican os autores do estudo.
O restos materiais que quedan hoxe daquela explotación son as ruínas do edificio da central hidroeléctrica e unha canle duns douscentos metros de lonxitude que conducía a auga captada no río. «Foi construída en formigón e consérvase perfectamente», apuntan desde a asociación.
O colectivo deseñou unha ruta de sendeirismo —denominada do río Ferreira— que pasa pola antiga fábrica de luz e por cinco muíños que se encontran neste curso de auga entre as localidades de Siós e Vilamelle. «Todos estes muíños están abandonados e nalgún caso o único que queda é un par de muros», agregan.
Un permiso de explotación de 75 anos que quedou extinguido hai unha década
Segundo indica a documentación examinada polos membros de Segredos de Pantón, o proxecto da central hidroeléctrica de Siós estableceu que entre a cota da présa de captación de auga con respecto á da xanela máis próxima ao encoro debería haber unha altura de 8,17 de metros. O permiso de explotación sinala ademais que as obras de construción da central —que se levaron a cabo no lugar coñecido como Ponte de Goá— non debían alterar en ningún caso o curso do río Ferreira.
A concesión outorgada ao responsable da explotación en 1939, por outro lado, tiña unha duración de 75 anos, polo que quedou extinguida hai agora unha década, no 2014.
Ademais da fábrica de luz de Siós, no municipio de Pantón existiu outra que se encontraba na parroquia de San Romao de Moreda, á beira do río Carabelos. «Foi feita para abastecer de corrente eléctrica á casa grande das Bornogueiras, pero despois tamén prestou servizo á igrexa parroquial de Moreda e a algúns núcleos de poboación próximos», indican desde a asociación. Desta instalación consérvanse a présa e a canle, así como unha dínamo e algúns cables no edificio que serviu para albergar a maquinaria.