Lingua proletaria francisco ant. vidal
Non o quero ver diante». Iso é o que escoitei estoutro día nun bar de Navia de Suarna mentres tomaba o café da media mañá. Pareceume moi cedo para pronunciar tan rotunda frase, e o taberneiro que me servía cantaruxou con voz de vello fumador de tabaco negro «o mal non ten horario nin data no calendario». Estaba tendo lugar unha rotura, non sei se de amor, negocio, afecto ou amizade, pero rotura á fin. E entón lembreime dunha foto do álbum herdado de miña tía María, desa historia gráfica familiar onde aparece ela nun retrato con cara de felicidade, a carón de alguén que foi resgado.
Nunca me atrevín a preguntarlle quen era a persoa desaparecida. E agora que ela non está para contarmo, acentuouse a miña curiosidade e preguntei nos máis anciáns da familia por ver quen podía darme razón dese ser arrincado pola brava. Pero ninguén soubo ou quixo profundar no asunto. Só un veciño do seu tempo, solteiro coma ela e con quen ela nunca tivo a mínima amabilidade, miroume cun sorriso apagado e sentenciou que non paga a pena remexer no pasado. Comprendín que aquel vello sabía moito, pero xa fose por prudencia ou pudor, por fidelidade ou vergoña, estaba obrigado a deixar no pozo da memoria o porqué desa marca, desa irregular banda branca do rachado. E sen embargo, esa presencia no álbum así como o falso aceno do sorriso viñan dicirme que o retrato permanecía enteiro nas lembranzas.
Hai cousas que non se poden borrar. Na historia da fotografía temos moitos exemplos famosos: Hitler mandou sacar da foto a Goebbels, o seu ministro de propaganda, Stalin arrincou a un feixe de colaboradores, Mao e Fidel Castro seguiron o exemplo daqueles cos seus desafectos, e o checo Gottwald borrou a Clementis da foto do balcón de Praga, cando este foi acusado de traidor; pero aí estaba Milan Kundera para lembralo nas páxinas do seu Libro da risa e do esquecemento. A lista é moi longa e nas nosas casas seguro que temos máis dunha foto resgada por odio, rabia ou simple indiferenza, a pesares de que, como certo amigo me contaba, moitas veces resgamos con rabia e logo arrepentímonos e volvemos a pegar os anacos con cinta adhesiva, para deixar constancia de que o pasado non foi un camiño de rosas, e poñíame o exemplo de cando el lle tivo que devolver as fotos, cartas e obxectos persoais á súa moza por mor dun mal entendido, dun capricho ou dun simple pulso de poder entre a parella. Obxectos que logo volveu recuperar, coas cicatrices da crise ameazando para a eternidade, cando fixeron as paces e saldaron contas diante dun vicario.
Xa veremos tras os pactos dos alcaldables cantas fotos se rachan de aquí a uns meses. Algúns xa empezaron. Porque o de borrar imaxes vén de vello. Xa en Exipto se destruían os retratos dalgún faraón cando o novo non era da súa corda. O cristianismo executou pola brava a multitude de esculturas que representaban a deuses e deusas precristiáns, como os integristas destrúen hoxe en día as imaxes de outras relixións, pretendendo borrar a memoria dos seus contrarios.
Ó final nin miña tía nin toda esa recua de borradores oficiais puideron borrar da historia a personalidade de quen tal fixo, senón que aínda a avivaron ata metela no imperecedoiro campo da lenda. Mais, se ben non sei que lle pasou a esta tía miña, podo intuílo. E non sei que é peor, se crear unha historia intuída ou coñecer a verdade.