Digamos de entrada que eu, como individuo, como cidadán, concibo a política como unha forma de humanismo. E entendo o humanismo como unha manifestación da filosofía moral que coloca os seres humanos, as persoas, como actores principais e primordiais no teatro da realidade. E se falamos de humanismo en relación dialéctica positiva coa política, non está de máis que acudamos a Petrarca -si, o lírico e humanista italiano por excelencia-, que soubo ver e situar o ser humano, home ou muller, como centro de toda acción e como axente principal no proceso de mudanzas sociais. E ese é o Petrarca que a min me interesa, o que chega a influír mesmo en Shakespeare e en Spenser.
Estando como estamos no século XXI, na lameira desesperanzada que padecemos -guerras, violencia, fame, miseria, refuxiados e persoas escravizadas-, cabe preguntarse máis ca nunca sobre a dramática dialéctica existente (e candente) entre humanidade e inhumanidade. ¿E que lugar ocupa aí a política? Ou como expoñía o propio Kant na súa Crítica da razón pura: «¿Que podo saber? ¿Que debo facer? ¿Que me está permitido esperar?». Eu, se mo permiten, debo de inmediato acudir ao meu filósofo de cabeceira ou cabezal, Spinoza, pois este -superando calquera retórica interrogativa- xa nos aclara que entende o humanismo, a humanitas, como unha forma próxima á promoción ético-política da dignidade entre os homes. Velaí a cuestión. O humanismo, a política do humanismo, como un desexo de «facer algo que agrade aos seres humanos».
E nada máis lonxe do que acontece hoxe na realidade política ou na política da realidade. ¿Acaso, por exemplo, non se están a tratar no noso tempo os emigrantes, os desprazados e os refuxiados, en tantas ocasións, como se estes non pertencesen á especie humana? ¿E que podemos dicir do grave deterioro nas condicións de vida dos cidadáns máis desfavorecidos da nosa sociedade aquí e agora? ¿Acudimos, por exemplo, aos informes de Cáritas sobre os índices existentes -en Galicia e en España- de pobreza severa e de pobreza infantil? ¿Que está a acontecer na e coa política? O sociólogo e historiador italiano Revelli chega a falar, referíndose ao noso tempo, dunha «retórica do inhumano», dunha nova forma de deshumanización provocada polo poder político vixente. E engade o prestixioso intelectual e catedrático de Sistemas Políticos que hoxe a resistencia fronte ao antihumanismo «non pode proceder da política no sentido convencional e anodino, actual, da palabra». A resistencia e a acción, sobre todo a acción -coinciden aquí Revelli e o Chaplin de O gran ditador-, deben basearse nas frontes democráticas populares, ou dito doutro xeito, nos proxectos unitarios para a mobilización cívica popular; como ben sinala, por outra banda, o profesor Miras Albarrán, autor dun libro imprescindíbel, La república de la virtud. Por algo Robespierre xa proclamaba no seu tempo que a soberanía política é a principal propiedade do pobo e que a ela se tiña que subordinar a economía, pois o exercicio da política «é un ben común do pobo». É dicir, o que hoxe entendemos, dende a política, como unha forma de «humanismo cívico».
Miguel Anxo Fernán-Vello é cabeza de lista de En Marea por Lugo.