O título confunde. Porque a lectura rabuña por dentro e un ten en todo o momento a sensación física de que algo moi acedo está a piques de acontecer. Inspirada en feitos reais —a historia de 1.700 rapaces que, en 1853, foron enganados polo negreiro Urbano Feijóo de Sotomayor co fin de fornecer man de obra barata—, a novela Azucre, da xornalista galega Bibiana Candia, conta a epopea dun fato de emigrantes galegos que van a Cuba a traballar na cana. Son pobres, algún deles vai doente de tise, mais non importa. Seica en Cuba lles espera o paraíso, e aquela é unha viaxe longamente cobizada. O primeiro presaxio, porén, é o inferno da travesía en barco. Axiña repararán (tamén o lector) en que as condicións de vida e de traballo non son as prometidas. As novidades estranxeiras esvaecen logo. Teñen que traballar dezaseis horas diarias, so un sol que cae a fío, e son tratados como escravos nunha terra en que a escravitude xa fora abolida. Cando se rebelan, son castigados co cepo, recluídos en cadeas ou mallados. Aos que foxen, tócalles errar polos camiños e ser apresados a carón dos cimarrones. Grazas ás cartas que ditan aos escribentes que envían a Galicia, os seus familiares teñen noticia do que acontece en Cuba e, a través dos avogados, reclaman xustiza perante as Cortes, saíndo á luz a realidade da escravitude encuberta.
A través de textos fragmentarios, Bibiana Candia achéganos de maneira maxistral a experiencia vivida por estes rapaces que viaxan coa súa equipaxe de miserias, rancores, lembranzas, tradicións, un puñado de terra e sobre todo moito entusiasmo. As estampas son breves e arrepiantes. De todas elas, fico coa do personaxe de Rañeta, o bailador de muiñeiras na súa terra natal. Como única forma de fuxir da situación, para volver a ser dono do seu corpo, escolle mergullar na tola soidade dun frenético baile de «punta, tacón, punta tacón» que, por fortuna, o conducirá á liberdade. Emily Dickinson dicía que se tiña a sensación física de que lle levantaban a tampa dos miolos, sabía que iso era poesía. Azucre é poesía.