Setembro é un mes traidor. Fermoso e traidor. Na miña infancia pontevedresa era o mes das pouvanas, que baixaban das aldeas a bañarse nas praias de Mogor e Portocelo. Bañábanse en viso, non en bañador, e a auga transparentaba todo, co espectáculo que significaba para os rapaces da época. Tamén era o tempo das nove ondas no mar da Lanzada, ao pé da ermida da Nosa Señora, aproveitando a lúa crecente, que disque son moi recomendables para os embarazos. As ondas do mar forman parte da mitoloxía do amor e o erotismo. Non hai máis ca ler os nosos cancioneiros medievais, ou contemplar o cadro de Botticelli O nacemento de Venus, no que a deusa xurde da escuma do mar nunha cuncha de vieira. Na tradición clásica, a escuma é o esperma de Zeus, principio de todas as formas de vida, e a cuncha é o símbolo da deusa, que, por certo, chega ata o Xacobeo (as cunchas da peregrinación), aínda que esa é outra historia. Ou se cadra, a mesma contada doutra maneira.
Mais setembro é tamén o mes da melancolía: a volta ao traballo despois do verán, a rapazada nas aulas, os apuros das mañás, a primeira caída das follas anunciando o outono… Os psicólogos falan da depresión posvacacional, que é unha especie de depresión posparto. A sociedade do benestar produce estas cousas. Xa non digamos se nos poñemos a ler os xornais. Levamos meses anunciando a fin do mundo: a pandemia que nos encerrou a todos, a crise económica, os incendios, a arrasalo todo, as inundacións, os refuxiados, as liortas inacabables da política, os estragos medioambientais, a guerra (non só a de Ucraína), a fame, a incapacidade para entender as razóns dos demais… Que mal repartido todo! E os divorcios, que seica se disparan en setembro.
Levo algúns días baleirando o despacho da facultade. Vén outra xeración e hai que deixar sitio. Tamén para isto hai que estar preparados. Repasando fichas, documentos, traballos do alumnado, vellos exames que quedaron nun caixón, difícil non caer na melancolía, a bile negra da que falaban os clásicos, que fai que o vexamos todo atravesado. Que sería deses mozos e esas mozas que con tanta ilusión hai vinte ou trinta anos empezaron canda min? Repasando fotografías, recoñezo moitas caras que agora andan polas redaccións ou nos gabinetes de prensa ou quen sabe onde, porque a vida non está programada e nos leva onde nos leva, e irremediablemente penso no paso do tempo, que pasou por eles e pasou por todos. Peppino di Capri cantaba nos anos 60 Melancolía in setembro, que moito lles gustaba ás nosas nais e ás nosas tías. Nós xa andabamos daquela nos Beatles e nos Rolling Stones, e nos Voces Ceibes (Benedicto, Xerardo, Vicente, Guillermo, Xavier), que estaban a petar na porta. Detrás duns veñen outros. E a vida continúa. Nunca para peor.