Por sorte, xa case todos esqueceron a Fraga Iribarne, aquel ministro de Franco que acabou de presidente durante toda a miña interminábel adolescencia. Cada vez que me acorda, síntome viejuna, pero tamén privilexiada pola memoria daquel preposfranquismo que outros deron en chamar Transición. Nunha Secundaria verdadeiramente politizada que, ora nos convertía en manifestantes da UPG, ora animaba a «gañar o reino dos ceos» se conseguiamos que os nosos pais votasen ao PP —para adoutrinamento, aquilo—, aprendiamos grazas a Fraga os rudimentos da maquinaria electoral resumidos en que, nesta Galiza do empate técnico, cada voto era ouro. El, Fraga —ao que Cuiña, tamén esquecido, lle puxo o absurdo nome de Timonel—, enarboraba un lema marabilloso cada vez que se convocaban eleccións: «Hai que apañar votos debaixo das pedras». Iso marcou este país.
Polos dixomedíxomes da ditadura, Iribarne sabía que a idiosincrasia electoral de Galiza estaba na capacidade de agachar votiños nas pedras. Baixo os croios, cos escarabellos, atopábase o poder real: as deputacións. Con só mover un par de croios e apañar os votos agarimados polo seu peso, aparecían por arte de maxia as maiorías absolutas celebradas con dous mil gaiteiros no Obradoiro. Don Manuel tamén inventou o folk.
Nalgo se lle tiña que notar a ascendencia vasca: desde Fraga, o poder galego depende do harrijasotzaile, levantamento de pedras. Camus, que seica o coñeceu nos 50, dixo que cumpría imaxinar a Sísifo feliz: igual o imaxinou aquí, liberando os votos necesarios para que todo mude sen que nada cambie cada vez que erguía a rocha para subila á cima do monte. «Como convén á xente decente», que diría Rajoy, outro galego do pasado a piques de ser esquecido.