O profesor Lorenzo Fernández Prieto falou o pasado xoves nas xornadas de Galego Sen Fronteiras sobre a significación da emigración no proceso de modernización de Galicia e, por extensión, da emigración en xeral, causas e consecuencias, mitoloxía e razóns históricas que a explican. No auditorio, alumnado de Polonia, Arxentina, Brasil, Colombia, Italia, China, Rusia, Irlanda, a India…, e estudantes ou posgraos doutras universidades españolas. Cada quen coa súa historia detrás: avós, pais, tíos ou veciños que algunha vez tiveron relación con Galicia ou que viviron a experiencia emigrante. A pouco que preguntabas: dende o técnico da facultade ata os profesores da academia, todos, dun xeito ou doutro, tiñamos memoria da emigración. Nalgúns casos moi profunda, como o estudante irlandés que lembraba os seus bisavós camiño de Norteamérica, o chinés que arribou coa familia a Colombia, deprendeu español, instalouse en Alemaña e vén agora a saber do galego, ou a neta de emigrantes de Lugo que acabaron en Cataluña nos anos 50.
Cos datos enriba da mesa, a maior sangría foi sen dúbida a partir de 1947, moito máis ca no XIX e nos primeiros anos do século XX, cara a América e cara a Europa despois, a Europa que se reconstruía logo da Segunda Guerra Mundial e a España de Franco que necesitaba drenar excedentes humanos. Aínda lembro na miña casa as conversas do meu pai e algúns tíos que consideraban a posibilidade de se recrutar para aquel continente, e o paquebote Montserrat cargado de mulleres (galegas, andaluzas, sicilianas e gregas) rumbo a Sidney, do que será cousa de falar outro día. A motivación básica era en todos os casos a mesma, fóra dalgunha historia persoal: a procura dun mellor pasar, fuxir da vida cativa que os afogaba, ansia de abrir un novo mundo (eran xente moza) e, chegados a destino, enviar diñeiro ás familias que quedaban aquí. Razóns universais. As redes sociais das familias ou veciños que marcharan antes tecían un circuíto de información e contactos que os estimulaba.
Escoitando historias tan semellantes, malia as distintas nacionalidades, non podía evitar pensar neste outro diluvio que estamos a vivir, eses miles de refuxiados, fuxidos da fame ou da guerra, que se lanzan ao Atlántico e ao Mediterráneo, logo de terribles penalidades cruzando o deserto, entregados á furia das mafias, para buscar un alivio, unha oportunidade. En Canarias hai seis mil nenos e nenas agardando algunha solución, que non é fácil, pero que haberá que atopala, non só de parte de España, mais da Europa toda, a sociedade dos excedentes fronte á sociedade da miseria e a escravitude. Eles tamén xuntan algúns euros para enviar as familias de aló. E sobreviven como poden enriba do top manta ou debaixo de cartóns. E soñan polas noites coas aldeas onde deixaron as nais, os irmáns, os avós…