Hai xa anos, demasiados, ao pouco de recibir o Nobel de Economía de 1986 e tras regresar dun Congreso en Nápoles, James Buchanan contou que, preto do hotel no que se aloxaba, a mafia asasinara pola noite a un par de persoas. A mañá seguinte tiña unha entrevista coa prensa local, que lle preguntou pola clásica cuestión do atraso económico do Mezzogiorno italiano e as posibles solucións para conseguir o crecemento económico. Aínda impresionado polo que acababa de acontecer poucas horas antes a uns metros do seu aloxamento, Buchanan respondera que, loxicamente, a primeira condición para crecer e prosperar eran a lei e a orde, requisitos previos sen o que calquera outra receita estaría destinada ao fracaso.
Buchanan foi un dos primeiros economistas, tras Hayek e Stigler, dunha xa máis extensa lista de académicos que obtiveron o recoñecemento da Fundación Nobel por analizar, desde distintas perspectivas ideolóxicas e vitais pero sempre desde o rigor académico, a relación existente entre o desempeño económico dunha sociedade e as súas institucións (desde a Constitución aos dereitos de propiedade ou as formas de organización institucional dos mercados). Esta lista, que inclúe a Coase, North, Sen, ou Elinor Ostrom (unha das tres mulleres entre os case cen galardoados en ciencias económicas) e Williamson, remata este mesmo ano con Daren Acemoglu, James Robinson e Simon Robinson, que o reciben por «os seus estudos sobre como se forman as institucións e como afectan á prosperidade».
Nun dos seus máis coñecidos libros, Por qué fracasan os países, Acemoglu e Robinson lembran a definición do Estado de Weber: «O titular do monopolio da violencia», e conclúen que, «sen este monopolio e o grao de centralización que implica, o Estado non pode representar o seu papel de órgano encargado de impoñer a lei e a orde, e moito menos proporcionar servizos públicos e fomentar e regular a actividade económica. Cando o Estado non logra practicamente ningunha centralización política, a sociedade, tarde ou cedo, chega ao caos». O resto da súa extensa obra exemplifica como os países que desenvolveron estruturas institucionais inclusivas e pluralistas acadan maior prosperidade e benestar que aqueles outros que evolucionaron cara institucións extractivas e absolutistas.
As riadas de Valencia e o horror e morte que provocaron, e tanto lamentamos, tamén nos deixaron outras imaxes impactantes. A autoridade pública desapareceu temporalmente. Houbo mostras de xenerosidade inmensas. Pero outras estampas recórdannos que preto estamos do caos. Coma as dos saqueos, algúns entendibles nos supermercados, outros de xoiarías ou tendas de electrodomésticos máis inexplicables. Aí queda a imaxe dun individuo saíndo pola lameira cunha televisión de plasma leada as súas costas. Mentres tanto, o poder lexislativo e parte do executivo, responsables de defender a lei e garantir a orde, e nun hemiciclo coa bancada dereita baleira, aprobou a reforma que permite elixir á maioría formada pola esquerda e os nacionalistas aos 11 membros do Consejo de RTVE que lle corresponden ao Congreso. A canle que verá na súa casa o individuo que levaba polo medio da lameira o seu novo aparello de plasma.