En novembro do ano 2006 inaugurouse na cidade de Damasco a Biblioteca Álvaro Cunqueiro, na sede do Instituto Cervantes, que entón dirixía o noso compañeiro César Antonio Molina. Alá fomos un pequeno grupo de artistas e escritores, entre eles o meu irmán Xosé, que inaugurou a exposición «Voces de basalto negro» nunha antiga residencia de comerciantes do século XVIII; a daquela directora xeral de Política Lingüística, Marisol López; o marroquí Zarbi El Harti, tradutor de Cunqueiro ao árabe; o comisario cultural Xosé Luis Garrido e Miguel Anxo Fernán Vello, poeta e editor.
Alá fomos á antiga capital dos arameos, que tanto impresionou a persas e babilonios, o historiador Herodoto e Alexandre Magno, os romanos e os turcos, os franceses e os británicos, un dos grandes centros da cultura universal, que tanta pegada deixou en nós, dende a escrita cuneiforme de Ugarit á poesía contemporánea de Nizar Kabbani ou a narrativa breve de Zakariyya Tamer. A visita a Alepo e Homs impresionounos pola beleza das súas mezquitas. Non digamos Palmira, a raíña do deserto, señorío da gran Zenobia, que se arrepuxo contra o imperio romano e os sasánidas, e que chegou gobernar Exipto ata que o emperador Aureliano a derrotou (272 d. C.) e a enviou a Roma onde, segundo algunhas crónicas, a converteu na súa favorita.
Zenobia foi unha das grandes figuras históricas do seu tempo, cunha forte pegada nas letras europeas (Chaucer nos Contos de Canterbury), nas artes plásticas (Tiépolo), na música (Tomaso Albinoni, Rossini), no cinema… Hai un cadro de Edward Pointer (1878), da escola prerrafaelista, que representa a raíña prisioneira, adobiada de sedas e xoias, a piques de saír para o desterro e abandonar para sempre Palmira, que nesa época chegou ter 150.000 habitantes e era un dos grandes centros do comercio entre Asia e o Mediterráneo. Cando nós a visitamos era unha das ruínas máis fermosas do mundo.
Pero o que máis nos impresionou naquela visita foi a xente, as expectativas de futuro dos seus habitantes, a xente nova sobre todo. E mesmo a aparente convivencia que percibiamos entre distintas maneiras de entender a vida. Se cadra era unha impresión falsa. A cultura islámica dominante impoñía modelos que para Occidente son difíciles de asumir, pero na universidade, nos cafés, tanto en espazos públicos como privados, respirábase un tempo novo, que era un tempo de esperanza. Lembro un importante grupo de médicos que se achegou unha tarde á biblioteca Álvaro Cunqueiro, antigos estudantes en Compostela. Viñan cheos de saudades, a preguntar pola comida do Catro Ventos, os viños da rúa do Franco, os vellos profesores da universidade… E traían a muller e os fillos… Que foi de toda aquela xente? Onde os levaría a catástrofe? Á vista das imaxes e das noticias terribles que chegan a nós, imposible esquecelos.