Cando era neno, aló polo ano 40, na casa da miña tía Andrea vivía un rapaz que se chamaba Antón Vilar.
Recórdoo sempre a traballar, labrando a terra, alindando o gando ou axudando a muxir as vacas coas miñas primas.
Pero? ¿quen era Antón? ¿Que facía na casa da tía?
A xente dicía que estaba «desterrado», xa que era dos roxos.
Estivo traballando noutras casas da bisbarra ata que ficou na casa da miña tía.
Alí axudaba a traballar e a cambio dábanlle cama e comida. Era un máis da familia. Todas as semanas tiña que ir ao cuartel da Garda Civil a «pasar revista» para comprobar que non escapara, do contrario sería un fuxido e acabaría na cadea.
Eu, con 11 ou 12 anos que tiña daquela non entendía aquilo, parecíame complicado?
Pensaba que Antón tivera moita sorte, xa que polo menos non fora dos que «pasearan» durante a contenda.
Foron tempos difíciles para todos e especialmente para os que tiveron que loitar, fose no bando que fose. As guerras sempre son malas porque simbolizan o fracaso de toda política; pero as guerras civís, en que en ambas trincheiras hai irmáns, son imperdoables, porque a paz non remata cando comeza a guerra.
Pasados uns tres ou catro anos, non recordo ben, Antón voltou a unha vila de Pontevedra, onda a súa familia e nalgúns anos non se souberon novas del.
Eu tamén me fun traballar fóra de Galicia e un dos veráns que tornei, meu primo Ramón contoume que Antón viñera lembrar os vellos tempos e visitar á familia.
Disque o seu aspecto mellorara dabondo: pantalóns, zapatos, camisa? todo a estrear. A súa nova descrición non encaixaba có que eu agochaba na miña testa. O que si me dixo é que a súa cara era a de sempre, curtida polo sol e os ollos baixos e tristeiros. Hoxe, cando todos aqueles nenos que o coñeciamos somos xa septuaxenarios, aínda o lembramos. Non sabemos que sería del, quizais aínda viva?
Eu aínda hoxe cando miro a adega que el axudou a facer na eira parece que o estou a ver traballar.
En cada unha desas pedras quedará para sempre un anaco de Antón.