Fannos falta moitos Javier Olleros para a recuperación de tantas terras abandonadas
04 dic 2022 . Actualizado a las 05:00 h.Sendo neno, un verán chegaron desde Uruguai uns tíos meus cunha filla máis ou menos da miña idade, moi disposta e mandona. Eles vivían nun ambiente de gran cidade, Montevideo, e ela sempre andaba, para min, sorprendentemente, limpa e atilada. Eu, de pura aldea, ía cos maiores ás terras: era época da cavadura do millo e doutros labores polas leiras, en especial regar. Levo gravada a sensación de camiñar descalzo polos regos de terra quente coa auga fresca a inundar os pés de millo... e a enlamar os meus. Á noitiña, cando volvía á casa, ía cansado, enzoufado de poeira e coa roupa feita un cristo.
Nunha especie de patín de entrada esta espelida curmán detíñame, como se fose unha garda civil e non me deixaba pasar, chamábame Pata sucia e púñame na soleira unha bañadeira de cinc chea de auga. Ela non concibía un rapaz adobiado con po e eu non daba crédito a como aquela nena nunca se lixaba con nada. Os meus maiores ríanse e, ala, a pasar pola enxaugada.
Esa escena non se volverá repetir. Todo cambiou: os nenos xa non se enlarafuzan na terra e todos andan limpos como daquela a miña prima uruguaia. Non sendo no caso da viña —case un monocultivo que se enche de fertilizantes e praguicidas, oposto á biodiversidade— hoxe os solos agrarios a onde non chegou a concentración parcelaria non se cultivan, nin os nenos axudan a regar esas leiras e dubido que lles pareza divertido encherse de lodo a perseguir o avance da auga polo suco abaixo. Nesta época actual da cultura do inmediato hai un profundo desprezo pola labranza e polos terreos de labor, en particular das xentes que viven na ribeira, obnubiladas polo turismo, porque entenden que esas leiras nada valen se non son edificables.
Curiosamente naqueles tempos, nos que o normal era andar enzoufado na terra, existía un respecto, sabedoría adquirida durante séculos, polas fincas cultivables e as vivendas construíanse no lugar en que o terreo non resultaba produtivo e incluso plantábase o viñedo, pode que polas propias características das vides, onde as veigas non eran feraces. Mañá é o Día Mundial do Chan —en San Vicente non se di solo— que, conforme ao dicionario é a parte superficial da codia terrestre, sobre todo a dedicada ao cultivo.
Di a FAO que hai máis organismos vivos nunha presada de terra que xente en todo o planeta, porque o chan é un mundo composto de organismos, minerais e materia orgánica. Este chan cultivable —uns quince centímetros de profundidade— proporciona o 95 % dos alimentos grazas ao crecemento das plantas. O seu abandono actual leva ao pleno empobrecemento deses solos e, posiblemente, á súa perda definitiva, degradándoos e facendo que perdan a capacidade produtiva. Mais ese chan agrario que agora se menospreza será pronto imprescindible porque a produción agrícola deberá aumentar un 60 % para satisfacer a demanda mundial de alimentos no 2050.
A protección e respecto destes terreos é sagrada e habería que actuar por interese público, política e economicamente, a favor dos seus propietarios, para que deixen de pensar que os agros non edificables non serven para nada. Estes días, por exemplo, volvéronselle recoñecer a Culler de Pau as prestixiosas estrelas Michelin. Unha das razóns de tan extraordinaria distinción está na utilización de produtos agrarios locais porque vén sendo a materialización do Pacto Verde Europeo e da estratexia «Da granxa á mesa», pero, ademais, é un grito claro a clamar pola recuperación das terras abandonadas, a creación de actividade económica no medio rural, a mitigación e adaptación ao cambio climático, a prevención dos incendios forestais, a seguridade alimentaria, a protección da capacidade produtiva da terra, o mantemento da paisaxe agraria, a loita contra o despoboamento do rural, o descoñecemento da localización das propiedades rústicas ou contra o desprezo das leiras onde non se poden construír chalés. Fannos falta moitos Javier Olleros.